Η αλληλογραφία του Σωλ Μπέλοου με ανθρώπους του πνεύματος και συναδέλφους του συγγραφείς είναι καυστική και σοκαριστικά άμεση. Ενδεικτικά, στις δύο επιστολές που παραθέτουμε εδώ, μία προς τον Γουίλιαμ Φώκνερ και η άλλη προς τον Φίλιπ Ροθ, διακρίνουμε τον φυσικό τόνο του Σωλ Μπέλοου. Σαρωτική κριτική άποψη (σωστή ή λάθος, άραγε, ποιος θα πει) και συγκεκριμένη πολιτική σκέψη, που δίνουν έμφαση στη σκληρή αντιπαράθεση μέσω του διαλόγου. Στην πρώτη επιστολή καταθέτει την αντίθεσή του ως προς την απελευθέρωση του Έζρα Πάουντ. Στη δεύτερη, συμβουλεύει τον νεαρό τότε Φίλιπ Ροθ πως να συγκροτήσει το γραπτό του.
7 Ιανουαρίου 1956
Αγαπητέ κύριε Φώκνερ,
… Γράφω αυτό το γράμμα με σκοπό να σας παραθέσω τις απόψεις μου πάνω στην πρότασή σας –η οποία, υποθέτω, έγινε μετά την αποχώρησή μου από τη σύσκεψη– για την απελευθέρωση του Έζρα Πάουντ. «Τη στιγμή που ο πρόεδρος αυτής της επιτροπής», είπατε, «βραβεύθηκε από τη σουηδική κυβέρνηση και παρασημοφορήθηκε από τη γαλλική, η αμερικανική κυβέρνηση τολμά να φυλακίσει έναν από τους καλύτερους ποιητές παγκοσμίως». Εξαιρετικός ο συλλογισμός σας, κύριε Φώκνερ. Εσείς δικαίως τιμηθήκατε από αυτές τις κυβερνήσεις. Από όσο γνωρίζω όμως, δεν προσπαθήσατε ούτε να τις ανατρέψετε ούτε να τις υπονομεύσετε. Εξάλλου ο Πάουντ δεν βρίσκεται σε φυλακή αλλά σε ψυχιατρείο. Εάν είναι σώφρων, θα πρέπει να δικαστεί για προδοσία. Εάν είναι παράφρων, θα αφεθεί ελεύθερος επειδή είναι ποιητής; Ο Πάουντ προωθεί, τόσο από τα ποιήματα όσο και από τους λόγους του, το μίσος και την εχθρότητα εναντίον των εβραίων. Μου ζητάτε πράγματι να συναινέσω για να τιμήσουμε έναν άνθρωπο που κηρύσσει την καταστροφή των συνανθρώπων μου; Θα προτιμούσα να μην πάρω μέρος σ’ αυτή την παρωδία, ακόμα κι αν πρόκειται να λειτουργήσει προπαγανδιστικά στο εξωτερικό, πράγμα για το οποίο αμφιβάλλω. Αντίθετα, οι Ευρωπαίοι θα το εκλάβουν ως πράξη αντίδρασης. Στη Γαλλία ο Πάουντ θα είχε εκτελεστεί. Να απελευθερωθεί μόνο και μόνο επειδή είναι ποιητής; Γιατί; Υπάρχουν καλύτεροι ποιητές από αυτόν που πιθανόν εξοντώθηκαν. Γι’ αυτούς δεν θα πούμε τίποτα;
Οι ΗΠΑ φέρθηκαν σπλαχνικά στον κύριο Πάουντ, αναγνωρίζοντας την παράνοιά του και χαρίζοντάς του τη ζωή. Η απελευθέρωσή του είναι ανόητη και αστήρικτη ιδέα. Θα ευτέλιζε αυτό το πρόγραμμα, θα έφερνε στον κόσμο μνήμες από τον Χίτλερ, τον Χίμλερ, τον Μουσολίνι, τη γενοκτονία. Δεν με ανησυχεί όμως τόσο αυτό. Eκείνο που με πληγώνει βαθιά είναι πως εσείς και ο κύριος Στάινμπεκ, που γνωρίζετε τόσο καλά τη δύναμη των λέξεων, δεν μπορείτε να διακρίνετε τις ξεκάθαρες κι απάνθρωπες αναφορές μίσους του Πάουντ για εβραίους που σφαγιάζουν μη εβραίους. Είναι αυτό –από τα Άσματα της Πίζας– ποίηση ή προτροπή σε φόνο; Εάν τέτοια λόγια προέρχονταν από έναν αγρότη ή έναν υποδηματοποιό, θα τους χαρακτηρίζαμε τρελούς. Όλος ο κόσμος προσπαθεί να αγνοήσει τι συνέβη: τους πολέμους, τα τείχη του μίσους, τις ανείπωτες σφαγές, την καταστροφή του ανθρώπου. Και εμείς εδώ, οι αντιπρόσωποι των Αμερικανών συγγραφέων, σιγοντάρουμε σ’ αυτή την ιδέα. Ένα υπέροχο χάος.
Ειλικρινά δικός σας
26 Δεκεμβρίου 1957
Τίβολι, Νέα Υόρκη
Αγαπητέ Φίλιπ Ροθ,
Τα χειρόγραφα εδώ μέσα πηγαινοέρχονται σε τεράστιες στοίβες. Ντάνες που με πνίγουν. Το δικό σας το ανακάλυψα σήμερα. Συγχωρέστε μου την ακαταστασία και την καθυστέρηση. Πονάει πρώτα εμένα. Η αντίδρασή μου προς το διήγημά σας («Expect the Vandals») είναι καταρχάς θετική. Θα έλεγα πολύ θετική, για τη δική μου κλίμακα. Παράλληλα όμως νιώθω αρκετά μπερδεμένος. Το ομολογώ. Διακρίνω την ευθύτητα του γραπτού σας κι αυτό με χαροποιεί. Τολμώ να πω ότι είναι η γραφή που μου ταιριάζει. Ο Μο είναι τέλειος, η Πα επίσης. Αλλά μια παρέα Γιαπωνέζων που πραγματοποιούν ομαδικό χαρακίρι δεν νομίζω ότι με εντυπωσιάζει. Γενικά, η ιδέα σας πίσω από το διήγημα είναι δυνατή, όμως το χάνετε στην πορεία. Γινόσαστε μαλθακός και προβλέψιμος. Έχω μια μικρή θεωρία για τις ιδέες πίσω από τις ιστορίες. Παράδειγμα, Η πανούκλα του Αλμπέρ Καμύ είναι μια ΙΔΕΑ. Καλή, κακή; Όχι τόσο ελκυστική, για τα δικά μου γούστα. Η δική σας ιδέα κερδίζει έδαφος γρήγορα, κατακτά πολύ εύκολα. Θα σας συστήσω τον ατζέντη μου. Είναι πολύ καλός. Σας εύχομαι καλή τύχη. Συγχωρέστε μου και πάλι την αργοπορία, θα έπρεπε να το έχω διαβάσει πιο σύντομα, αλλά ζω σ’ ένα χάλι.
Δικός σας