Η αλλη­λο­γρα­φία του Σωλ Μπέ­λο­ου με ανθρώ­πους του πνεύ­μα­τος και συνα­δέλ­φους του συγ­γρα­φείς είναι καυ­στι­κή και σοκα­ρι­στι­κά άμε­ση. Ενδει­κτι­κά, στις δύο επι­στο­λές που παρα­θέ­του­με εδώ, μία προς τον Γουί­λιαμ Φώκνερ και η άλλη προς τον Φίλιπ Ροθ, δια­κρί­νου­με τον φυσι­κό τόνο του Σωλ Μπέ­λο­ου. Σαρω­τι­κή κρι­τι­κή άπο­ψη (σωστή ή λάθος, άρα­γε, ποιος θα πει) και συγκε­κρι­μέ­νη πολι­τι­κή σκέ­ψη, που δίνουν έμφα­ση στη σκλη­ρή αντι­πα­ρά­θε­ση μέσω του δια­λό­γου. Στην πρώ­τη επι­στο­λή κατα­θέ­τει την αντί­θε­σή του ως προς την απε­λευ­θέ­ρω­ση του Έζρα Πάουντ. Στη δεύ­τε­ρη, συμ­βου­λεύ­ει τον νεα­ρό τότε Φίλιπ Ροθ πως να συγκρο­τή­σει το γρα­πτό του.

7 Ιανουα­ρί­ου 1956

Αγα­πη­τέ κύριε Φώκνερ,

… Γρά­φω αυτό το γράμ­μα με σκο­πό να σας παρα­θέ­σω τις από­ψεις μου πάνω στην πρό­τα­σή σας  –η οποία, υπο­θέ­τω, έγι­νε μετά την απο­χώ­ρη­σή μου από τη σύσκε­ψη– για την απε­λευ­θέ­ρω­ση του Έζρα Πάουντ. «Τη στιγ­μή που ο πρό­ε­δρος αυτής της επι­τρο­πής», είπα­τε, «βρα­βεύ­θη­κε από τη σου­η­δι­κή κυβέρ­νη­ση και παρα­ση­μο­φο­ρή­θη­κε από τη γαλ­λι­κή, η αμε­ρι­κα­νι­κή κυβέρ­νη­ση τολ­μά να φυλα­κί­σει έναν από τους καλύ­τε­ρους ποι­η­τές παγκο­σμί­ως». Εξαι­ρε­τι­κός ο συλ­λο­γι­σμός σας, κύριε Φώκνερ. Εσείς δικαί­ως τιμη­θή­κα­τε από αυτές τις κυβερ­νή­σεις. Από όσο γνω­ρί­ζω όμως, δεν προ­σπα­θή­σα­τε ούτε να τις ανα­τρέ­ψε­τε ούτε να τις υπο­νο­μεύ­σε­τε. Εξάλ­λου ο Πάουντ δεν βρί­σκε­ται σε φυλα­κή αλλά σε ψυχια­τρείο. Εάν είναι σώφρων, θα πρέ­πει να δικα­στεί για προ­δο­σία. Εάν είναι παρά­φρων, θα αφε­θεί ελεύ­θε­ρος επει­δή είναι ποι­η­τής; Ο Πάουντ προ­ω­θεί, τόσο από τα ποι­ή­μα­τα όσο και από τους λόγους του, το μίσος και την εχθρό­τη­τα ενα­ντί­ον των εβραί­ων. Μου ζητά­τε πράγ­μα­τι να συναι­νέ­σω για να τιμή­σου­με έναν άνθρω­πο που κηρύσ­σει την κατα­στρο­φή των συναν­θρώ­πων μου; Θα προ­τι­μού­σα να μην πάρω μέρος σ’ αυτή την παρω­δία, ακό­μα κι αν πρό­κει­ται να λει­τουρ­γή­σει προ­πα­γαν­δι­στι­κά στο εξω­τε­ρι­κό, πράγ­μα για το οποίο αμφι­βάλ­λω. Αντί­θε­τα, οι Ευρω­παί­οι θα το εκλά­βουν ως πρά­ξη αντί­δρα­σης. Στη Γαλ­λία ο Πάουντ θα είχε εκτε­λε­στεί. Να απε­λευ­θε­ρω­θεί μόνο και μόνο επει­δή είναι ποι­η­τής; Για­τί; Υπάρ­χουν καλύ­τε­ροι ποι­η­τές από αυτόν που πιθα­νόν εξο­ντώ­θη­καν. Γι’ αυτούς δεν θα πού­με τίπο­τα;

Οι ΗΠΑ φέρ­θη­καν σπλα­χνι­κά στον κύριο Πάουντ, ανα­γνω­ρί­ζο­ντας την παρά­νοιά του και χαρί­ζο­ντάς του τη ζωή. Η απε­λευ­θέ­ρω­σή του είναι ανό­η­τη και αστή­ρι­κτη ιδέα. Θα ευτέ­λι­ζε αυτό το πρό­γραμ­μα, θα έφερ­νε στον κόσμο μνή­μες από τον Χίτλερ, τον Χίμ­λερ, τον Μου­σο­λί­νι, τη γενο­κτο­νία. Δεν με ανη­συ­χεί όμως τόσο αυτό. Eκεί­νο που με πλη­γώ­νει βαθιά είναι πως εσείς και ο κύριος Στάιν­μπεκ, που γνω­ρί­ζε­τε τόσο καλά τη δύνα­μη των λέξε­ων, δεν μπο­ρεί­τε να δια­κρί­νε­τε τις ξεκά­θα­ρες κι απάν­θρω­πες ανα­φο­ρές μίσους του Πάουντ για εβραί­ους που σφα­γιά­ζουν μη εβραί­ους. Είναι αυτό –από τα Άσμα­τα της Πίζας– ποί­η­ση ή προ­τρο­πή σε φόνο; Εάν τέτοια λόγια προ­έρ­χο­νταν από έναν αγρό­τη ή έναν υπο­δη­μα­το­ποιό, θα τους χαρα­κτη­ρί­ζα­με τρε­λούς. Όλος ο κόσμος προ­σπα­θεί να αγνο­ή­σει τι συνέ­βη: τους πολέ­μους, τα τεί­χη του μίσους, τις ανεί­πω­τες σφα­γές, την κατα­στρο­φή του ανθρώ­που. Και εμείς εδώ, οι αντι­πρό­σω­ποι των Αμε­ρι­κα­νών συγ­γρα­φέ­ων, σιγο­ντά­ρου­με σ’ αυτή την ιδέα. Ένα υπέ­ρο­χο χάος.

Ειλι­κρι­νά δικός σας

26 Δεκεμ­βρί­ου 1957

Τίβο­λι, Νέα Υόρ­κη

Αγα­πη­τέ Φίλιπ Ροθ,

Τα χει­ρό­γρα­φα εδώ μέσα πηγαι­νο­έρ­χο­νται σε τερά­στιες στοί­βες. Ντά­νες που με πνί­γουν. Το δικό σας το ανα­κά­λυ­ψα σήμε­ρα. Συγ­χω­ρέ­στε μου την ακα­τα­στα­σία και την καθυ­στέ­ρη­ση. Πονά­ει πρώ­τα εμέ­να. Η αντί­δρα­σή μου προς το διή­γη­μά σας («Expect the Vandals») είναι καταρ­χάς θετι­κή. Θα έλε­γα πολύ θετι­κή, για τη δική μου κλί­μα­κα. Παράλ­λη­λα όμως νιώ­θω αρκε­τά μπερ­δε­μέ­νος. Το ομο­λο­γώ. Δια­κρί­νω την ευθύ­τη­τα του γρα­πτού σας κι αυτό με χαρο­ποιεί. Τολ­μώ να πω ότι είναι η γρα­φή που μου ται­ριά­ζει. Ο Μο είναι τέλειος, η Πα επί­σης. Αλλά μια παρέα Για­πω­νέ­ζων που πραγ­μα­το­ποιούν ομα­δι­κό χαρα­κί­ρι δεν νομί­ζω ότι με εντυ­πω­σιά­ζει. Γενι­κά, η ιδέα σας πίσω από το διή­γη­μα είναι δυνα­τή, όμως το χάνε­τε στην πορεία. Γινό­σα­στε μαλ­θα­κός και προ­βλέ­ψι­μος. Έχω μια μικρή θεω­ρία για τις ιδέ­ες πίσω από τις ιστο­ρί­ες. Παρά­δειγ­μα, Η πανού­κλα του Αλμπέρ Καμύ είναι μια ΙΔΕΑ. Καλή, κακή; Όχι τόσο ελκυ­στι­κή, για τα δικά μου γού­στα. Η δική σας ιδέα κερ­δί­ζει έδα­φος γρή­γο­ρα, κατα­κτά πολύ εύκο­λα. Θα σας συστή­σω τον ατζέ­ντη μου. Είναι πολύ καλός. Σας εύχο­μαι καλή τύχη. Συγ­χω­ρέ­στε μου και πάλι την αργο­πο­ρία, θα έπρε­πε να το έχω δια­βά­σει πιο σύντο­μα, αλλά ζω σ’ ένα χάλι.

Δικός σας