Ο Πωλ Μέισον χαρακτηρίζεται άτυπα από πολλούς ως ο «δημοσιογράφος της κρίσης». Είτε κολακευτικά, είτε όχι. Τι σημαίνει αυτό σε απλά ελληνικά; Υπήρξε ένας από τους πρώτους διακεκριμένους δημοσιογράφους-αρθρογράφους του αγγλοαμερικανικού τόξου που «κατέβηκε» στον χειμαζόμενο Νότο της Ευρώπης ήδη από το 2009. Μέσα από τα κείμενά του προσπάθησε να εξηγήσει στο κοινό της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης τους άξονες της ανόδου του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα και των Podemos στην Ισπανία. Σύστησε τα καινούργια αυτά κόμματα εξηγώντας τις πολιτικές τους αβελτηρίες. Παράλληλα, ανέλαβε να διεισδύσει στις ιδιαιτερότητες της κοινωνικής διαστρωμάτωσης των χωρών αυτών, καθώς και της Πορτογαλίας και της Ιταλίας, προσεγγίζοντας κριτικά τα αίτια των κλυδωνισμών του παλαιού πολιτικού συστήματος. Ως οικονομικός αναλυτής μεγάλης επιρροής, προσπάθησε να αναλύσει τις αιτίες της κατάρρευσης. Η φτωχοποίηση, η οργή, τα επεισόδια, οι απανωτές εκλογικές μάχες, πέρασαν από το μικροσκόπιο του Μέισον. Αρκετοί υποστήριξαν ότι δεν υπήρξε αντικειμενικός. Τον κατηγόρησαν για μεροληψία. Ότι πήρε αναφανδόν το μέρος των κινημάτων των πολιτών και των κομματικών υποκειμένων που παρείχαν ιδεολογική κάλυψη. Στις κατηγορίες αυτές ο Πωλ Μέισον απαντούσε πως δεν είναι δυνατόν, ως δημοσιογράφος-ερευνητής, να μη λάβει υπόψη του τα δεδομένα των αναταραχών και τη δυσθυμία των λαών του Νότου για τα άδικα και καταστροφικά μέτρα των ελεγκτών της Ε.Ε., τις τρύπες του τραπεζικού συστήματος, τα δάνεια, το χρέος. Μια πρωτόγνωρη οικονομική κατάσταση, όπως έλεγε ξανά και ξανά. Υποστήριξε ανοιχτά πλειστάκις την αντίθεσή του στην ανεδαφική μεθοδολογία μέτρων όπως το μνημόνιο, ιδιαίτερα την προσήλωση στον τομέα της άνευ όρων λιτότητας.
Πολυταξιδεμένος και με εμπειρία στις αναδυόμενες οικονομίες, ο Μέισον είχε περιγράψει σε ανύποπτο χρόνο ότι πολύ σύντομα θα μιλάμε για ένα «μετακαπιταλιστικό σύστημα». Δηλαδή εκείνο που ναι μεν έχει αποδράσει από το παραδοσιακό μοντέλο των παραγωγικών σχέσεων και έχει περάσει στο στάδιο των λογαριθμικών παραγώγων, αλλά τώρα πια βρίσκεται στην υπέρβαση και αυτού του «ύστατου» σταδίου. Για να εισέλθουμε στην πολιτική μελέτη του Πωλ Μέισον Μετακαπιταλισμός, ένας οδηγός για το μέλλον μας (μετάφραση Άλκης Καφετζής), θα πρέπει να πάμε λίγο… πίσω. Η ιδέα της Ουτοπίας, όπου μια κοινωνική δομή θα διέπεται από τις αρχές της ισονομίας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης γοητεύει ακόμα. Γύρω στα 1516, ο σερ Τόμας Μουρ κατασκεύασε μια τέτοια ιδανική, όπως λέγεται, κοινωνία σ’ ένα πλασματικό νησί του Ατλαντικού. Αρκετοί μεταγενέστεροι συγγραφείς έβαλαν κι αυτοί με τη σειρά τους ένα λιθαράκι στην ιδέα της Ουτοπίας και του κοινοτισμού.
Ο οικονομικός συντάκτης του Channel 4 Πωλ Μέισον έρχεται να προστεθεί στη λίστα των οραματιστών ενός ουτοπικού μετασχηματισμού. H κύρια θεωρία πίσω από το Μετακαπιταλισμό είναι πως το καπιταλιστικό σύστημα έχει φτάσει στο τέλος της εξέλιξής του. Ένα νέο κοινωνικο-οικονομικό μοντέλο θα εμφανιστεί από τα συντρίμμια του. Κλειδί αυτής της πρωτόφαντης αλλαγής είναι η τεχνολογία, η οποία έχει τη δυνατότητα να διαλύσει τις υφιστάμενες οικονομικές σχέσεις και να δημιουργήσει καινούργιες στη θέση τους. Κύριο καθήκον της νέας κοινωνίας είναι το πώς θα διασφαλίσει περισσότερη δικαιοσύνη και αρμονία στα μέλη της. Ο Μέισον στο βιβλίο θέτει τέσσερις στόχους προκειμένου να επιτευχθούν τα παραπάνω: ελαχιστοποίηση των εκπομπών άνθρακα, σταθεροποίηση και ισοσκελισμός οικονομικών χρηματοδοτήσεων, ποιοτική αναβάθμιση των κοινωνιών, μείωση των ωρών εργασίας με την αυτοματοποίηση της οικονομίας. «Στην πορεία», γράφει ο Μέισον, «η εργασία θα γίνει εθελοντική. Τα βασικά αγαθά και οι δημόσιες υπηρεσίες θα είναι δωρεάν. Η οικονομική διαχείριση θα αφορά άμεσα στις πηγές ενέργειας και όχι στο κεφάλαιο και στην εργασία».
Ο Μέισον αντιλαμβάνεται πως όλοι οι στόχοι δεν μπορούν να υλοποιηθούν, άμεσα τουλάχιστον. Στο ερώτημα «Ποιο θα είναι το σημείο εκκίνησης;» απαντά: «Για αρχή χρειάζεται ένα άνοιγμα. Μια ακριβής και συνολική προσομοίωση, μέσω υπολογιστών, της τρέχουσας χρηματιστηριακής πραγματικότητας. Έτσι ώστε ένα από τα πρώτα ριζοσπαστικά μέτρα που θα χρειαστεί να παρθούν να είναι η δημιουργία ενός παγκόσμιου ιδρύματος ή ενός δικτύου προσομοίωσης για τη μετάβαση πέραν του υπάρχοντος καπιταλισμού». Μέσα από έναν σούπερ υπολογιστή, η προσομοίωση θα μετατραπεί σε αναπαράσταση της νέας οικονομίας. Τα μονοπώλια δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης και η εργασία θα αναπτυχθεί εντός συνεργατικού μοντέλου, που θα μπορεί να δημιουργήσει θέσεις εργασίας και να πληρώνει το βασικό εισόδημα. Ως επακόλουθο, η έννοια του κράτους με τους μηχανισμούς του θα γίνεται ολοένα και πιο αδύναμη. Στο τέλος θα αφομοιωθεί από την ίδια την κοινωνία. Βέβαια, σε αυτό το σύστημα οι περικοπές δεν θα αποφευχθούν. Ιδιαίτερα σε όσους έχουν κρατήσεις ή έχουν αποταμιεύσει χρήματα για να επιβιώσουν. Κατά τον Μέισον τα ωφελήματα και για εκείνους θα είναι καλά, μακροπρόθεσμα, αφού θα έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο χωρίς επιβαρύνσεις.
Ο συγγραφέας, εκ πείρας και όχι λόγω σπουδών (να θυμίσουμε πως ο Μέισον ξεκίνησε την καριέρα του ως καθηγητής μουσικής), γνωρίζει πόσο δύσκολο είναι να υιοθετηθεί ρεαλιστικά το σχέδιό του. Όπως επίσης γνωρίζει και τις αποτυχίες των υπαρχόντων οικονομικών μοντέλων και των εισηγητών τους. Το σίγουρο είναι ότι σε παγκόσμια κλίμακα έχει ξεκινήσει διάλογος για το πώς θα ξεπεραστούν οι έως τώρα καπιταλιστικές δομές, που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ανήκουν στον 20ό αιώνα. Τα πολυσύνθετα προβλήματα απαιτούν προγραμματικά σχέδια που θα ξεφεύγουν από τους παραδοσιακούς ‑ισμούς (μαρξισμός, φιλελευθερισμός). Τώρα περισσότερο από ποτέ είναι ορατός ένας μετασχηματισμός που σίγουρα στην αρχή θα φαίνεται παράξενος. Όμως και οι μεγάλες θεωρητικές σχολές προηγούμενων αιώνων τον ίδιο σκεπτικισμό δεν αντιμετώπισαν;
Πηγή: Independent
Απόδοση – Εισαγωγή: Νίκος Κουρμουλής