Ο Πωλ Μέι­σον χαρα­κτη­ρί­ζε­ται άτυ­πα από πολ­λούς ως ο «δημο­σιο­γρά­φος της κρί­σης». Είτε κολα­κευ­τι­κά, είτε όχι. Τι σημαί­νει αυτό σε απλά ελλη­νι­κά; Υπήρ­ξε ένας από τους πρώ­τους δια­κε­κρι­μέ­νους δημο­σιο­γρά­φους-αρθρο­γρά­φους του αγγλο­α­με­ρι­κα­νι­κού τόξου που «κατέ­βη­κε» στον χει­μα­ζό­με­νο Νότο της Ευρώ­πης ήδη από το 2009. Μέσα από τα κεί­με­νά του προ­σπά­θη­σε να εξη­γή­σει στο κοι­νό της Βόρειας και Κεντρι­κής Ευρώ­πης τους άξο­νες της ανό­δου του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλά­δα και των Podemos στην Ισπα­νία. Σύστη­σε τα και­νούρ­για αυτά κόμ­μα­τα εξη­γώ­ντας τις πολι­τι­κές τους αβελ­τη­ρί­ες. Παράλ­λη­λα, ανέ­λα­βε να διεισ­δύ­σει στις ιδιαι­τε­ρό­τη­τες της κοι­νω­νι­κής δια­στρω­μά­τω­σης των χωρών αυτών, καθώς και της Πορ­το­γα­λί­ας και της Ιτα­λί­ας, προ­σεγ­γί­ζο­ντας κρι­τι­κά τα αίτια των κλυ­δω­νι­σμών του παλαιού πολι­τι­κού συστή­μα­τος. Ως οικο­νο­μι­κός ανα­λυ­τής μεγά­λης επιρ­ρο­ής, προ­σπά­θη­σε να ανα­λύ­σει τις αιτί­ες της κατάρ­ρευ­σης. Η φτω­χο­ποί­η­ση, η οργή, τα επει­σό­δια, οι απα­νω­τές εκλο­γι­κές μάχες, πέρα­σαν από το μικρο­σκό­πιο του Μέι­σον. Αρκε­τοί υπο­στή­ρι­ξαν ότι δεν υπήρ­ξε αντι­κει­με­νι­κός. Τον κατη­γό­ρη­σαν για μερο­λη­ψία. Ότι πήρε ανα­φαν­δόν το μέρος των κινη­μά­των των πολι­τών και των κομ­μα­τι­κών υπο­κει­μέ­νων που παρεί­χαν ιδε­ο­λο­γι­κή κάλυ­ψη. Στις κατη­γο­ρί­ες αυτές ο Πωλ Μέι­σον απα­ντού­σε πως δεν είναι δυνα­τόν, ως δημο­σιο­γρά­φος-ερευ­νη­τής, να μη λάβει υπό­ψη του τα δεδο­μέ­να των ανα­τα­ρα­χών και τη δυσθυ­μία των λαών του Νότου για τα άδι­κα και κατα­στρο­φι­κά μέτρα των ελεγ­κτών της Ε.Ε., τις τρύ­πες του τρα­πε­ζι­κού συστή­μα­τος, τα δάνεια, το χρέ­ος. Μια πρω­τό­γνω­ρη οικο­νο­μι­κή κατά­στα­ση, όπως έλε­γε ξανά και ξανά. Υπο­στή­ρι­ξε ανοι­χτά πλει­στά­κις την αντί­θε­σή του στην ανε­δα­φι­κή μεθο­δο­λο­γία μέτρων όπως το μνη­μό­νιο, ιδιαί­τε­ρα την προ­σή­λω­ση στον τομέα της άνευ όρων λιτό­τη­τας.

Πολυ­τα­ξι­δε­μέ­νος και με εμπει­ρία στις ανα­δυό­με­νες οικο­νο­μί­ες, ο Μέι­σον είχε περι­γρά­ψει σε ανύ­πο­πτο χρό­νο ότι πολύ σύντο­μα θα μιλά­με για ένα «μετα­κα­πι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα». Δηλα­δή εκεί­νο που ναι μεν έχει απο­δρά­σει από το παρα­δο­σια­κό μοντέ­λο των παρα­γω­γι­κών σχέ­σε­ων και έχει περά­σει στο στά­διο των λογα­ριθ­μι­κών παρα­γώ­γων, αλλά τώρα πια βρί­σκε­ται στην υπέρ­βα­ση και αυτού του «ύστα­του» στα­δί­ου. Για να εισέλ­θου­με στην πολι­τι­κή μελέ­τη του Πωλ Μέι­σον Μετα­κα­πι­τα­λι­σμός, ένας οδη­γός για το μέλ­λον μας (μετά­φρα­ση Άλκης Καφε­τζής), θα πρέ­πει να πάμε λίγο… πίσω. Η ιδέα της Ουτο­πί­ας, όπου μια κοι­νω­νι­κή δομή θα διέ­πε­ται από τις αρχές της ισο­νο­μί­ας, της δικαιο­σύ­νης και της αλλη­λεγ­γύ­ης γοη­τεύ­ει ακό­μα. Γύρω στα 1516, ο σερ Τόμας Μουρ κατα­σκεύ­α­σε μια τέτοια ιδα­νι­κή, όπως λέγε­ται, κοι­νω­νία σ’ ένα πλα­σμα­τι­κό νησί του Ατλα­ντι­κού. Αρκε­τοί μετα­γε­νέ­στε­ροι συγ­γρα­φείς έβα­λαν κι αυτοί με τη σει­ρά τους ένα λιθα­ρά­κι στην ιδέα της Ουτο­πί­ας και του κοι­νο­τι­σμού.

Ο οικο­νο­μι­κός συντά­κτης του Channel 4 Πωλ Μέι­σον έρχε­ται να προ­στε­θεί στη λίστα των ορα­μα­τι­στών ενός ουτο­πι­κού μετα­σχη­μα­τι­σμού. H κύρια θεω­ρία πίσω από το Μετα­κα­πι­τα­λι­σμό είναι πως το καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα έχει φτά­σει στο τέλος της εξέ­λι­ξής του. Ένα νέο κοι­νω­νι­κο-οικο­νο­μι­κό μοντέ­λο θα εμφα­νι­στεί από τα συντρίμ­μια του. Κλει­δί αυτής της πρω­τό­φα­ντης αλλα­γής είναι η τεχνο­λο­γία, η οποία έχει τη δυνα­τό­τη­τα να δια­λύ­σει τις υφι­στά­με­νες οικο­νο­μι­κές σχέ­σεις και να δημιουρ­γή­σει και­νούρ­γιες στη θέση τους. Κύριο καθή­κον της νέας κοι­νω­νί­ας είναι το πώς θα δια­σφα­λί­σει περισ­σό­τε­ρη δικαιο­σύ­νη και αρμο­νία στα μέλη της. Ο Μέι­σον στο βιβλίο θέτει τέσ­σε­ρις στό­χους προ­κει­μέ­νου να επι­τευ­χθούν τα παρα­πά­νω: ελα­χι­στο­ποί­η­ση των εκπο­μπών άνθρα­κα, στα­θε­ρο­ποί­η­ση και ισο­σκε­λι­σμός οικο­νο­μι­κών χρη­μα­το­δο­τή­σε­ων, ποιο­τι­κή ανα­βάθ­μι­ση των κοι­νω­νιών, μεί­ω­ση των ωρών εργα­σί­ας με την αυτο­μα­το­ποί­η­ση της οικο­νο­μί­ας. «Στην πορεία», γρά­φει ο Μέι­σον, «η εργα­σία θα γίνει εθε­λο­ντι­κή. Τα βασι­κά αγα­θά και οι δημό­σιες υπη­ρε­σί­ες θα είναι δωρε­άν. Η οικο­νο­μι­κή δια­χεί­ρι­ση θα αφο­ρά άμε­σα στις πηγές ενέρ­γειας και όχι στο κεφά­λαιο και στην εργα­σία».

Ο Μέι­σον αντι­λαμ­βά­νε­ται πως όλοι οι στό­χοι δεν μπο­ρούν να υλο­ποι­η­θούν, άμε­σα του­λά­χι­στον. Στο ερώ­τη­μα «Ποιο θα είναι το σημείο εκκί­νη­σης;» απα­ντά: «Για αρχή χρειά­ζε­ται ένα άνοιγ­μα. Μια ακρι­βής και συνο­λι­κή προ­σο­μοί­ω­ση, μέσω υπο­λο­γι­στών, της τρέ­χου­σας χρη­μα­τι­στη­ρια­κής πραγ­μα­τι­κό­τη­τας. Έτσι ώστε ένα από τα πρώ­τα ριζο­σπα­στι­κά μέτρα που θα χρεια­στεί να παρ­θούν να είναι η δημιουρ­γία ενός παγκό­σμιου ιδρύ­μα­τος ή ενός δικτύ­ου προ­σο­μοί­ω­σης για τη μετά­βα­ση πέραν του υπάρ­χο­ντος καπι­τα­λι­σμού». Μέσα από έναν σού­περ υπο­λο­γι­στή, η προ­σο­μοί­ω­ση θα μετα­τρα­πεί σε ανα­πα­ρά­στα­ση της νέας οικο­νο­μί­ας. Τα μονο­πώ­λια δεν θα έχουν λόγο ύπαρ­ξης και η εργα­σία θα ανα­πτυ­χθεί εντός συνερ­γα­τι­κού μοντέ­λου, που θα μπο­ρεί να δημιουρ­γή­σει θέσεις εργα­σί­ας και να πλη­ρώ­νει το βασι­κό εισό­δη­μα. Ως επα­κό­λου­θο, η έννοια του κρά­τους με τους μηχα­νι­σμούς του θα γίνε­ται ολο­έ­να και πιο αδύ­να­μη. Στο τέλος θα αφο­μοιω­θεί από την ίδια την κοι­νω­νία. Βέβαια, σε αυτό το σύστη­μα οι περι­κο­πές δεν θα απο­φευ­χθούν. Ιδιαί­τε­ρα σε όσους έχουν κρα­τή­σεις ή έχουν απο­τα­μιεύ­σει χρή­μα­τα για να επι­βιώ­σουν. Κατά τον Μέι­σον τα ωφε­λή­μα­τα και για εκεί­νους θα είναι καλά, μακρο­πρό­θε­σμα, αφού θα έχουν περισ­σό­τε­ρο ελεύ­θε­ρο χρό­νο χωρίς επι­βα­ρύν­σεις.

Ο συγ­γρα­φέ­ας, εκ πεί­ρας και όχι λόγω σπου­δών (να θυμί­σου­με πως ο Μέι­σον ξεκί­νη­σε την καριέ­ρα του ως καθη­γη­τής μου­σι­κής), γνω­ρί­ζει πόσο δύσκο­λο είναι να υιο­θε­τη­θεί ρεα­λι­στι­κά το σχέ­διό του. Όπως επί­σης γνω­ρί­ζει και τις απο­τυ­χί­ες των υπαρ­χό­ντων οικο­νο­μι­κών μοντέ­λων και των ειση­γη­τών τους. Το σίγου­ρο είναι ότι σε παγκό­σμια κλί­μα­κα έχει ξεκι­νή­σει διά­λο­γος για το πώς θα ξεπε­ρα­στούν οι έως τώρα καπι­τα­λι­στι­κές δομές, που με τον έναν ή τον άλλο τρό­πο ανή­κουν στον 20ό αιώ­να. Τα πολυ­σύν­θε­τα προ­βλή­μα­τα απαι­τούν προ­γραμ­μα­τι­κά σχέ­δια που θα ξεφεύ­γουν από τους παρα­δο­σια­κούς ‑ισμούς (μαρ­ξι­σμός, φιλε­λευ­θε­ρι­σμός). Τώρα περισ­σό­τε­ρο από ποτέ είναι ορα­τός ένας μετα­σχη­μα­τι­σμός που σίγου­ρα στην αρχή θα φαί­νε­ται παρά­ξε­νος. Όμως και οι μεγά­λες θεω­ρη­τι­κές σχο­λές προη­γού­με­νων αιώ­νων τον ίδιο σκε­πτι­κι­σμό δεν αντι­με­τώ­πι­σαν;

Πηγή: Independent

Από­δο­ση – Εισα­γω­γή: Νίκος Κουρ­μου­λής