Εννέα χρόνια μετά τον τραγικό θάνατο του Έρνεστ Χέμινγουεϊ, τα Νησιά της Καραϊβικής (μετάφραση: Αντώνης Καλοκύρης), δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά, το 1970. Η περιπετειώδης ιστορία ενός τυχωδιώκτη, που φέρνει πολύ κοντά στο βιογραφικό προφίλ του Χέμινγουεϊ, σε πλήρη δράση. Τα μπαρ της Αβάνας, η αντικατασκοπεία, η ανεξίτηλη ανθρωπογεωγραφία των αυτοεξόριστων Ροβινσώνων του πολέμου, κάνουν την εμφάνιση τους και γοητεύουν. Εμείς από την μεριά μας πραγματοποιούμε ένα μακροβούτι στην Ιστορία, για να συναντήσουμε τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ στην έπαυλη «Φίνκα Βίγια» της Αβάνας. Οι συνήθειες του στο νησί, οι έρωτες του, η συνάντηση με τον Φιντέλ Κάστρο. Ένας άνθρωπος που έγραψε ότι έζησε στην κυριολεξία.
Αφήνοντας τα αφρισμένα κύματα πίσω στα τείχη της Μαλεκόν, κατευθυνόμαστε νοτίως της παλιάς πόλης της Αβάνας με τα εκατοντάδες στενά σοκάκια. Βγαίνοντας από τα όρια της κουβανικής πρωτεύουσας, η αρμύρα της θάλασσας χάνεται για να αντικατασταθεί από το καπνιστό άρωμα του τροπικού δάσους. Φτάνουμε σ’ένα χωριό γεμάτο χαμόσπιτα, το Σαν Φρανσίσκο ντε Πάουλα. Δέκα χιλιόμετρα μακριά από την Αβάνα. Στην έξοδο του χωριού στρίβουμε δεξιά και ανεβαίνουμε ένα ελικοειδές δρομάκι, που καταλήγει σ’έναν κατάφυτο λόφο. Μπροστά μας ανοίγεται σε όλη της την μεγαλοπρέπεια η «Φίνκα Βίγια», το καταφύγιο του Έρνεστ Χέμινγουεϊ για 22 χρόνια. Το οποίο χτίστηκε το 1886 από τον Καταλανό αρχιτέκτονα Μιγκέλ Πασκουάλ ι Μπαγκέρ.
Οι χαρακτηριστικότεροι ήρωες του Χέμινγουεϊ, ήταν ξένοι στον τόπο τους και πολεμούσαν σε άλλες πατρίδες για τα ιδανικά τους. Αναφέρουμε μερικά παραδείγματα: Ο Ρόμπερτ Τζόρνταν από την Μοντάνα των Η.Π.Α συμμετείχε με τους Ισπανούς παρτιζάνους, στο Για ποιον χτυπά η καμπάνα (1940). Ο Φρέντρικ Χένρι ο τραυματισμένος αμερικανός λιποτάκτης του ιταλικού στρατού στο Αποχαιρετισμός στα όπλα (1929). Ακόμη και ο μοναχικός Σαντιάγο του Ο γέρος και η θάλασσα (1952), που ζούσε σε μια κλειστή κοινότητα ψαράδων στην βόρεια Κούβα, είχε ισπανική καταγωγή. Αναλόγως και ο Χέμινγουεϊ από το Όουκ Παρκ του Ιλινόις, έζησε τη μισή του ζωή ως νομάς. Οι δυναμικοί, μοναχικοί μυθιστορηματικοί ήρωες του, ανιχνεύονταν μέσα από το τρίπτυχο: έρωτας, πόλεμος και σπορ. Ο διάσημος συγγραφέας βρήκε εν αφθονία και τα τρία, στην Κούβα. Ανακάλυψε τις χάρες του ψαρέματος στο «απέραντο γαλάζιο ποτάμι», έκανε έρωτα με πολλές γυναίκες και έγραψε επτά βιβλία. «Μία αληθινή πρόταση τη φορά», κατά τη προσφιλή του έκφραση. Η «Φίνκα Βίγια» του πρόσφερε πλήρη ελευθερία κινήσεων και κάλυψη από τον έξω κόσμο, που τόσο χρειαζόταν.
Όταν ενημερώθηκε πως κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας του 1954, ο Χέμινγουεϊ κάθισε στο ψάθινο χαλί του σαλονιού και δήλωσε θριαμβευτικά στην μικρή παρέα που ήταν μαζεμένη: «Αυτό το Νόμπελ δεν ανήκει σε μένα, αλλά στην Κούβα. Τη χώρα που με βοήθησε να εμπνευστώ και να γράψω». Ο 85άχρονος Πάτρικ Χέμινγουεϊ, τελευταίος από τους τρεις γιους του Έρνεστ, σημείωνει στο ημερολόγιο του: «Πολλοί συγγραφείς όπως ο φίλος του Τζέιμς Τζόυς, ζούσαν μακριά από τις χώρες καταγωγής τους, σε μέρη που τους πρόσφεραν ένα ιδανικό συγγραφικό περιβάλλον». Το 1939 σε ηλικία 40 χρόνων, ο Χέμινγουεϊ έφυγε από το σπίτι και τον δεύτερο γάμο του, για χάρη της διάσημης πολεμικής ανταποκρίτριας, Μάρθα Γκέλχορν. Η εγκατάσταση στην Αβάνα ήταν άμεση. Ουσιαστικά η Γκέλχορν ήταν εκείνη που είχε διαλέξει την «Φίνκα Βίγια», κάμπτοντας τις αρχικές αντιρρήσεις του Χέμινγουεϊ. Στόχος της ήταν ένα άνετος, αυτόνομος χώρος, που παράλληλα θα κρατούσε μακριά τον Χέμινγουεϊ από τους… πειρασμούς. Λίγο πριν μετακομίσουν οριστικά, το ζευγάρι έμενε για καιρό στο ξενοδοχείο «Άμπος Μούντος», ένα κόσμημα μπαρόκ αρχιτεκτονικής στην παλιά Αβάνα. Εκεί γράφτηκε το Για ποιον χτυπά η καμπάνα.
Σήμερα καθένας μπορεί να επισκεφτεί το σπίτι. Θα δει τους χώρους, την γραφομηχανή και τα μολύβια (νούμερο 3) του Χέμινγουεϊ, τα ποτά του, τους πίνακες των Μιρό, Πικάσσο. Γκρις (τα γνήσια αντίτυπα βρίσκονται στην γενέτειρα του συγγραφέα, με προσωπική έγκριση του Κάστρο), την συλλογή από αφρικανικά τοτέμ, όπως και τους γραμμένους τοίχους στις τουαλέτες του σπιτιού, όπου ο Χέμινγουεϊ σημείωνε τις διακυμάνσεις του βάρους και της πίεσης του… Από το 2005 μια εξειδικευμένη ομάδα αμερικανών αρχιτεκτόνων, πολιτικών μηχανικών και διατηρητών έργων τέχνης, προσπαθούν να δώσουν την αρχική μορφή σ’αυτό το πανέμορφο οίκημα του 19ου αιώνα. Διασώζοντας επίσης τα γραπτά του συγγραφέα. Μέχρι σήμερα έχουν σωθεί περί τα 3.000 χειρόγραφα.
Παρότι ο συγγραφέας είχε περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στις κακουχίες και σε αφιλόξενα εδάφη, δεν έλεγε όχι στην καλοπέραση. Η «Φίνκα Βίγια» είχε τουλάχιστον επτά άτομα υπηρετικό προσωπικό, όπου μεριμνούσαν από τις προμήθειες μέχρι την φιλοξενία των ανυπολόγιστων φίλων και γνωστών του συγγραφέα. Μια από τις αγαπημένες του καθημερινές συνήθειες εκτός σπιτιού, ήταν η επίσκεψη στο μπαρ «Ελ Φλοριντίτα», με την κόκκινη Κράισλερ. Το στρατηγείο του, όπως το ονόμαζε με τα «διπλά παγωμένα ντάκιρι». Χάρη σ’αυτό το μπαρ η φήμη του εξαπλώθηκε σε όλο το νησί. Εκεί προσπαθούσε να επουλώσει τα βαριά του τραύματα. Τόσο σε σωματικό επίπεδο, όσο και σε ψυχολογικό. Είχε επιβιώσει από δύο αεροπορικές συντριβές στην Αφρική, είχε χωρίσει με την Γκέλχορν και κάνοντας τον απολογισμό της ζωής του πάνω στη μπάρα του «Ελ Φλοριντίτα», δεν έμενε ποτέ ικανοποιημένος, μαρτυρούν οι φήμες της εποχής. Αφοσιωμένη σύντροφος μέχρι τέλους, η καμωμένη από ξύλο καρυδιάς βάρκα του, η «Πιλάρ».
Ο Χέμινγουεϊ συνάντησε τον Κάστρο, για μια και μοναδική φορά το 1961, σ’έναν διαγωνισμό ψαρέματος. Ο συγγραφέας συνεχάρη με ελαφρά δόση ειρωνείας τον κομμουνιστή ηγέτη, για τις ικανότητες του στο ψάρεμα. Ο Κάστρο εξομολογήθηκε πως διάβαζε μετά μανίας το Για ποιον χτυπά η καμπάνα, όταν σχεδίαζε την γενικευμένη επίθεση κατά των κυβερνητικών στρατευμάτων στα βουνά της «Σιέρα Μαέστρα». Η συζήτηση πάντως, δεν πήγε μακριά. Ανάμεσα στους δύο άντρες, υπήρχε μια ευγενής απόσταση. Όταν οι διμερείς σχέσεις Η.Π.Α και Κούβας χειροτέρευαν, πολλοί αμερικανανοί αξιωματούχοι συμβούλευσαν τον Χέμινγουεϊ να εγκαταλείψει το νησί, γιατί αλλιώς θα «αναγκαστούν» να τον κατηγορήσουν ως υποστηρικτή του καθεστώτος. Ο γιος του, Πάτρικ Χέμινγουεϊ λέει περί αυτού: «Είναι αλήθεια, τον πίεζαν πολύ. Ο πατέρας μου έβλεπε με συμπάθεια την επανάσταση στη Κούβα. Όσον αφορά όμως τον Κάστρο προσωπικά, ήταν καχύποπτος. Δεν τον συμπαθούσε πολύ. Όταν τελικά έφυγε από την Κούβα, είπε ότι δεν θα γύριζε πίσω ποτέ. Αυτή η απόφαση, του προκάλεσε βαθιά κατάθλιψη». Οι μελετητές του ισχυρίζονται πως η αυτοκτονία στο Αϊνταχο, εν πολλοίς οφείλεται και στην απομάκρυνση του από την «Φίνκα Βίγια». Η κληρονομιά του Έρνεστ Χέμινγουεϊ στην Κούβα, καλά κρατεί στις μέρες μας. Μάλιστα έχει περάσει και στους νεότερους, που θέλουν να μάθουν τα πάντα για τον «Πάπα Ερνέστο». Ένα πρόσωπο, ένας συγγραφέας που κατάφερε μόνος του να σπάσει προκαταλήψεις δεκαετιών. Δεν το λες και λίγο
πηγή: The Wall Street Journal
απόδοση: Ν.Κ
