Μαρία Κουγιουμτζή: Η ορμή της ζωής ξεπερνά τη σύνεση

H Μαρία Κου­γιουμ­τζή δια­θέ­τει την σοφία των αφη­γη­μα­το­ποιών του ελλη­νι­κού βορ­ρά. Αδρές ιστο­ρί­ες με ευδιά­κρι­το περί­βλη­μα, που ακο­λου­θούν κατά πόδας τα δύσβα­τα μονο­πά­τια των μονα­χι­κών χαρα­κτή­ρων της. Η νέα της συλ­λο­γή διη­γη­μά­των με τίτλο “Όλα μπο­ρούν να συμ­βούν μ’ ένα άγγιγ­μα” ανα­φέ­ρε­ται σε ανά­γκες ανθρώ­πι­νες και ανά­γκες απάν­θρω­πες. Άνθρω­ποι που αντα­μώ­νουν και χωρί­ζο­νται με ανά­λα­φρα ή βίαια αγγίγ­μα­τα. Αγγίγ­μα­τα όλων των ειδών: ερω­τι­κά, κοι­νω­νι­κά, σεξουα­λι­κά, κοι­νω­νι­κά, πολι­τι­κά, μυστή­ρια. Η παρα­κά­τω κου­βέ­ντα μας, φωτί­ζει πτυ­χές του έργου και της σκέ­ψης της Μαρί­ας Κουγιουμτζή.

Το βιβλίο εμπε­ριέ­χει έντο­να το στοι­χείο της παρα­μυ­θί­ας. Ότι σας έχει αγγί­ξει είναι χνά­ρι παντο­τι­νό και συνά­μα φευγαλέο; 

Ακρι­βώς. Πολύ σωστά, ότι μας αγγί­ζει λαμ­βά­νει προ­ε­κτά­σεις που ενδη­μούν μυστι­κά μέσα μας και εμφα­νί­ζο­νται μεταμ­φιε­σμέ­νες, έτσι που ενώ μας δια­περ­νούν στιγ­μιαία ορί­ζο­ντας το φευ­γα­λέο, το ασύλ­λη­πτο, ταυ­τό­χρο­να έχουν την γεύ­ση του αιώ­νιου κι αυτό από μόνο του είναι μέγι­στη παραμυθία.

Ποια πράγ­μα­τα ή κατα­στά­σεις κυριάρ­χη­σαν μέσα σας έτσι ώστε να γρά­ψε­τε αυτό το βιβλίο;

Οι ίδιες πάντα. Το διπλό του ανθρώ­που, το αγγε­λι­κό και δια­βο­λι­κό που περιέ­χει, η σκλα­βιά του ενστί­κτου, και η μέθη του μύθου με την οποία σε τυλί­γει η ζωή για να την αντέ­ξεις. Η πνευ­μα­τι­κή πάλη είναι όσο και να προ­σπα­θού­με χαμέ­νη. Μεγά­λω­σα με την  δημο­τι­κή ποί­η­ση, τις αρχαί­ες τρα­γω­δί­ες, τα παρα­μύ­θια και τον Ντο­στο­γιέφ­σκι. Κατά­λα­βα πως η  ορμή της ζωής ξεπερ­νά­ει, την σύνε­ση Ίσως η σύνε­ση είναι ο στά­σι­μος παρά­δει­σος. Χάριν της αμαρ­τί­ας υπάρ­χου­με. Αλλιώς θα υπήρ­χαν μόνο ο Αδάμ και η Εύα. Απλώς καλό θα ήταν να μην είμα­στε τόσο ανό­η­τοι ώστε να σκο­τώ­νου­με την ζωή πριν εκεί­νη μας σκο­τώ­σει. Εννοώ τους πολέ­μους. Μας φτά­νουν οι καθη­με­ρι­νοί πόλε­μοι με τις αρρώ­στιες, τα πάθη, τις φυσι­κές καταστροφές.

Ανα­φέ­ρε­στε σε μια γεω­γρα­φία ανθρώ­πων που είναι στα όρια της επι­βί­ω­σης και του ασυμ­βί­βα­στου με την κοι­νω­νι­κή δομή γύρω τους και με τον εαυ­τό τους. Αυτή η χει­ρο­νο­μία προς τους αδυ­νά­μους χαρα­κτη­ρί­ζει και άλλα έργα σας. Γιατί;

Είμαι πάντο­τε με το μέρος των αδυ­νά­των, για­τί είναι εκ προ­οι­μί­ου χαμέ­νοι,  για­τί γεύ­ο­νται πρω­τό­γο­να την ζωή και η γεύ­ση είναι αψιά, τους συμπα­θώ για­τί υπο­φέ­ρο­ντας γίνο­νται  ανα­γκα­στι­κά πιο ευαί­σθη­τοι, πιο θερ­μοί, αλλά κυρί­ως επει­δή δεν έχουν τρό­πο να αντι­δρά­σουν στην ωμό­τη­τα των δυνα­τών, που τώρα έχουν τόσο γιγα­ντώ­σει την απλη­στία και την ισχύ τους κατα­πα­τώ­ντας όχι μόνο την αξιο­πρέ­πεια των αδύ­να­μων αλλά γενι­κά του ανθρώ­που. Παράλ­λη­λα με την δου­λεία του σώμα­τος  που μας κατα­δυ­να­στεύ­ει και μας δια­πο­μπεύ­ει, έρχε­ται και η δου­λε­μπο­ρία να μας απο­τε­λειώ­σει. Αυτό που γίνε­ται σήμε­ρα τόσο απρο­κά­λυ­πτα, είναι ιερο­συ­λία. Και δεν αφο­ρά μόνο την Ελλά­δα και το τώρα, αλλά το πάντο­τε και το παντού. Το σύστη­μα έχει τόσο εξε­λι­χθεί που μας έχει δέσει όλους χει­ρο­πό­δα­ρα. Η ελευ­θε­ρία υπάρ­χει μόνο στον μύθο. Ο αδύ­να­μος έχει την πολυ­τέ­λεια να ονει­ρεύ­ε­ται. Ο δυνα­τός σχε­διά­ζει. Τα σχέ­δια είναι κρύα, τα όνει­ρα ζεστά.

Στο βιβλίο  παλεύ­ει ο έρω­τας με την βία. Οι σεξουα­λι­κές επι­θυ­μί­ες, οι απα­γο­ρεύ­σεις, η γαλή­νη και το αίμα. Είναι όλα αυτά μονο­πά­τια των εσώ­τε­ρων δια­δρο­μών της ψυχής; Πόσο κοστί­ζουν στον άνθρω­πο κάθε φορά;

Η ανί­κη­τη γοη­τεία της αμαρ­τί­ας που εντεί­νει τη γεύ­ση της ζωής. Ναι, ο έρω­τας ο μέγας δημιουρ­γός της ζωής είναι ο άπια­στος και ασί­γα­στος κατα­στρο­φέ­ας μας. Και σαν τέτοιος, για να τον δεχθού­με και να υπο­τα­χτού­με σ’ αυτόν, γίνε­ται υπέ­ρο­χος,  ο πιο όμορ­φος δια­φθο­ρέ­ας. Για να τον απο­λαύ­σου­με, γινό­μα­στε ακό­μα και βια­στές και δολο­φό­νοι. Τόσο μεγά­λη είναι η δύνα­μη και η επι­βο­λή του. Κι όσο πιο πολύ σε κυριεύ­ει τόσο σε υπο­δου­λώ­νει. Και όμως δεν υπάρ­χει μεγα­λύ­τε­ρη από­λαυ­ση από αυτήν την υπο­δού­λω­ση. Δεί­τε τι ηδο­νι­κή ποί­η­ση βγά­ζει η δια­στρο­φή. Το κόστος ευτυ­χώς όχι για όλους είναι από επώ­δυ­νο έως κατα­στρο­φι­κό. Η ανθρώ­πι­νη φύση είναι η πιο μεγά­λη παγί­δα. Ερω­τι­κή παγί­δα. Για­τί ενώ βασα­νι­ζό­μα­στε δεν παύ­ει να μας αρέ­σει. Στην ποί­η­ση ο στό­χος του έρω­τα είναι η συμ­με­το­χή, η ένω­ση, η υπέρ­βα­ση, όπως στη θρη­σκεία η ιερό­τη­τα της σχέ­σης μέσω της ευλο­γί­ας της εκκλη­σί­ας. Αυτές είναι η προ­σω­ρι­νές κατοι­κί­ες του μύθου που μας υπερ­βαί­νει. Το Άγγιγ­μα που εμφα­νί­ζε­ται ξαφ­νι­κά, αφ’ εαυ­τού, με εκεί­νο το αίφ­νης των αρχαί­ων, που σε θεο­ποιεί. Η ίδια η δύνα­μη της ζωής το εμφα­νί­ζει με την ορμή της και με την άυλη μεριά της, την αθέ­α­τη και την άπια­στη. Αυτή που μας υπό­σχε­ται την συνέ­χειά μας.  Μας ψιθυ­ρί­ζει πως με τον θάνα­τό μας θα κατα­λύ­σου­με τον θάνατο.

Στο βιβλίο σας τού­το, το άγγιγ­μα, η επα­φή, έχει μορ­φή θρη­σκευ­τι­κού μυστη­ρί­ου. Πως σας βγαί­νει αυτό;

Είναι για­τί ο άνθρω­πος είτε έτσι είτε αλλιώς υπο­φέ­ρει. Και μέσα σ’ αυτή την οδύ­νη υπάρ­χει η ηδο­νή της ζωής. Είναι ένα μάτριξ όπου εμείς είμα­στε ταυ­τό­χρο­να οι παί­κτες και το παι­χνί­δι. Και αυτό το μάτριξ παρ’ όλες τις δυστυ­χί­ες μας το απο­λαμ­βά­νου­με. Αφού είμα­στε ένα, αλί­μο­νο αν δεν υπάρ­χει αλλη­λεγ­γύη ανά­με­σα στον παί­χτη και στο παι­χνί­δι. Κι όταν παί­ζε­ται με όρους συμπό­νιας απο­κτά κάτι το ιερό. Ο Πόνος περιέ­χει την ιερότητα.

Πως θα χαρα­κτη­ρί­ζα­τε την περί­ο­δο που διανύουμε;

Μαγι­κή από την άπο­ψη της Τεχνο­λο­γί­ας και της Επι­στή­μης, εφιαλ­τι­κή από την άπο­ψη των συν­θη­κών εργα­σί­ας. Η πλή­ρης κατάρ­ρευ­ση των ηθι­κών και κοι­νω­νι­κών αξιών. Η κατα­πά­τη­ση της ανθρώ­πι­νης αξιο­πρέ­πειας. Όλος ο κόσμος βρί­σκε­ται σε πόλε­μο. Αργά και μεθο­δι­κά κατε­δα­φί­ζο­νται ιδα­νι­κά και χώρες ολό­κλη­ρες. Η δυσκαμ­ψία των Βρυ­ξελ­λών είναι το λιγό­τε­ρο ύπο­πτη. Επι­τρέ­πουν σε οικο­νο­μι­κούς οίκους να απο­φα­σί­ζουν ποιες χώρες θα ζήσουν και ποιες θα πεθά­νουν.  Έχουν το θρά­σος να αλλά­ζουν αφού πρώ­τα τα δημιούρ­γη­σαν, τα σύνο­ρα του κόσμου. Όμως όλα επα­να­λαμ­βά­νο­νται. Ο κύκλος είναι το μοτί­βο της ζωής. Και αυτοί αργά ή γρή­γο­ρα θα καταρ­ρεύ­σουν. Ένα καρά­βι ακυ­βέρ­νη­το ο κόσμος κι αλί­μο­νο σε ποιόν θα φαγω­θεί. Ένα παι­δι­κό τρα­γού­δι που περιέ­χει τις πιο άγριες αλή­θειες. Και τους φαί­νο­νται τα διη­γή­μα­τά μου άγρια…

Είσα­στε από τις συγ­γρα­φείς που σας απα­σχο­λούν οι οδύ­νες τις επο­χής. Από που προ­έρ­χε­ται όλος αυτός ο βου­βός σχε­δόν πόνος γύρω;

Από την ανθρώ­πι­νη φύση. Από το περιε­χό­με­νό της. Την απλη­στία την αρχο­μα­νία,  την ειδω­λο­λα­τρία, την υπο­τα­γή στο κυνή­γι των υλι­κών αγα­θών, αυτή την παγκό­σμια αγο­ρά της δια­φθο­ράς.  Που εξευ­τε­λί­ζει τον άνθρω­πο, που τον εξο­ντώ­νει. Σήμε­ρα μέσα σε έσχα­τη πενία ζού­με το οξύ­μω­ρο της απο­θέ­ω­σης της ύλης. Δυστυ­χώς κάνου­με το έγκλη­μα να επι­τρέ­που­με το 2 τις εκα­τό του πλη­θυ­σμού να κατέ­χει τον πλού­το του κόσμου. Τον πλού­το που κτί­ζει με το αίμα  και τον ιδρώ­τα του ο καθη­με­ρι­νός άνθρω­πος. Αντί να τον ευγνω­μο­νούν τον τσαλαπατούν

Ποιος είναι ο λόγος που γρά­φε­τε ιστορίες;

Η ομορ­φιά τους. Η αντα­νά­κλα­ση του έσω κόσμου. Η ανα­ζή­τη­ση της δικαιο­σύ­νης πέρα από το δίκαιο. Το δίκαιο περιέ­χει την τιμω­ρία, η δικαιο­σύ­νη την συγ­χώ­ρε­ση. Η αισθη­τι­κή από­λαυ­ση που ορθώ­νε­ται μέσα απ’ την γλώσ­σα. Αυτή είναι που δίνει μορ­φή και νόη­μα στις πρά­ξεις μας. Αυτή που στην πραγ­μα­τι­κή ζωή μας παρα­πλα­νά, που ψεύ­δε­ται ασύ­στο­λα..  Στην λογο­τε­χνία σε ελευ­θε­ρώ­νει, γίνε­σαι τα πάντα, περιέ­χεις τα πάντα, πέρα από το καλό και το κακό. Πέρα από το δίκαιο και το άδι­κο. Υπε­ρα­σπί­ζε­ται την μονα­δι­κό­τη­τα και το ανε­πα­νά­λη­πτο του προ­σώ­που. Η ομορ­φιά, το «αισθη­τι­κόν», είναι από μόνα τους λυτρω­τι­κά. Όπως είναι ένα δρο­σε­ρό πρω­ι­νό που μέσα από το θρόι­σμα των φύλ­λων ενός δέντρου  ακούς ένα κελά­η­δη­μα που δεν ανή­κει μόνο σε σένα αλλά  σε όλους, Και δεν μπο­ρείς ούτε να το πλη­ρώ­σεις ούτε να το αγο­ρά­σεις ούτε να το πουλήσεις.

Συνέ­ντευ­ξη στον Νίκο Κουρμουλή