H Μαρία Κουγιουμτζή διαθέτει την σοφία των αφηγηματοποιών του ελληνικού βορρά. Αδρές ιστορίες με ευδιάκριτο περίβλημα, που ακολουθούν κατά πόδας τα δύσβατα μονοπάτια των μοναχικών χαρακτήρων της. Η νέα της συλλογή διηγημάτων με τίτλο “Όλα μπορούν να συμβούν μ’ ένα άγγιγμα” αναφέρεται σε ανάγκες ανθρώπινες και ανάγκες απάνθρωπες. Άνθρωποι που ανταμώνουν και χωρίζονται με ανάλαφρα ή βίαια αγγίγματα. Αγγίγματα όλων των ειδών: ερωτικά, κοινωνικά, σεξουαλικά, κοινωνικά, πολιτικά, μυστήρια. Η παρακάτω κουβέντα μας, φωτίζει πτυχές του έργου και της σκέψης της Μαρίας Κουγιουμτζή.
Το βιβλίο εμπεριέχει έντονα το στοιχείο της παραμυθίας. Ότι σας έχει αγγίξει είναι χνάρι παντοτινό και συνάμα φευγαλέο;
Ακριβώς. Πολύ σωστά, ότι μας αγγίζει λαμβάνει προεκτάσεις που ενδημούν μυστικά μέσα μας και εμφανίζονται μεταμφιεσμένες, έτσι που ενώ μας διαπερνούν στιγμιαία ορίζοντας το φευγαλέο, το ασύλληπτο, ταυτόχρονα έχουν την γεύση του αιώνιου κι αυτό από μόνο του είναι μέγιστη παραμυθία.
Ποια πράγματα ή καταστάσεις κυριάρχησαν μέσα σας έτσι ώστε να γράψετε αυτό το βιβλίο;
Οι ίδιες πάντα. Το διπλό του ανθρώπου, το αγγελικό και διαβολικό που περιέχει, η σκλαβιά του ενστίκτου, και η μέθη του μύθου με την οποία σε τυλίγει η ζωή για να την αντέξεις. Η πνευματική πάλη είναι όσο και να προσπαθούμε χαμένη. Μεγάλωσα με την δημοτική ποίηση, τις αρχαίες τραγωδίες, τα παραμύθια και τον Ντοστογιέφσκι. Κατάλαβα πως η ορμή της ζωής ξεπερνάει, την σύνεση Ίσως η σύνεση είναι ο στάσιμος παράδεισος. Χάριν της αμαρτίας υπάρχουμε. Αλλιώς θα υπήρχαν μόνο ο Αδάμ και η Εύα. Απλώς καλό θα ήταν να μην είμαστε τόσο ανόητοι ώστε να σκοτώνουμε την ζωή πριν εκείνη μας σκοτώσει. Εννοώ τους πολέμους. Μας φτάνουν οι καθημερινοί πόλεμοι με τις αρρώστιες, τα πάθη, τις φυσικές καταστροφές.
Αναφέρεστε σε μια γεωγραφία ανθρώπων που είναι στα όρια της επιβίωσης και του ασυμβίβαστου με την κοινωνική δομή γύρω τους και με τον εαυτό τους. Αυτή η χειρονομία προς τους αδυνάμους χαρακτηρίζει και άλλα έργα σας. Γιατί;
Είμαι πάντοτε με το μέρος των αδυνάτων, γιατί είναι εκ προοιμίου χαμένοι, γιατί γεύονται πρωτόγονα την ζωή και η γεύση είναι αψιά, τους συμπαθώ γιατί υποφέροντας γίνονται αναγκαστικά πιο ευαίσθητοι, πιο θερμοί, αλλά κυρίως επειδή δεν έχουν τρόπο να αντιδράσουν στην ωμότητα των δυνατών, που τώρα έχουν τόσο γιγαντώσει την απληστία και την ισχύ τους καταπατώντας όχι μόνο την αξιοπρέπεια των αδύναμων αλλά γενικά του ανθρώπου. Παράλληλα με την δουλεία του σώματος που μας καταδυναστεύει και μας διαπομπεύει, έρχεται και η δουλεμπορία να μας αποτελειώσει. Αυτό που γίνεται σήμερα τόσο απροκάλυπτα, είναι ιεροσυλία. Και δεν αφορά μόνο την Ελλάδα και το τώρα, αλλά το πάντοτε και το παντού. Το σύστημα έχει τόσο εξελιχθεί που μας έχει δέσει όλους χειροπόδαρα. Η ελευθερία υπάρχει μόνο στον μύθο. Ο αδύναμος έχει την πολυτέλεια να ονειρεύεται. Ο δυνατός σχεδιάζει. Τα σχέδια είναι κρύα, τα όνειρα ζεστά.
Στο βιβλίο παλεύει ο έρωτας με την βία. Οι σεξουαλικές επιθυμίες, οι απαγορεύσεις, η γαλήνη και το αίμα. Είναι όλα αυτά μονοπάτια των εσώτερων διαδρομών της ψυχής; Πόσο κοστίζουν στον άνθρωπο κάθε φορά;
Η ανίκητη γοητεία της αμαρτίας που εντείνει τη γεύση της ζωής. Ναι, ο έρωτας ο μέγας δημιουργός της ζωής είναι ο άπιαστος και ασίγαστος καταστροφέας μας. Και σαν τέτοιος, για να τον δεχθούμε και να υποταχτούμε σ’ αυτόν, γίνεται υπέροχος, ο πιο όμορφος διαφθορέας. Για να τον απολαύσουμε, γινόμαστε ακόμα και βιαστές και δολοφόνοι. Τόσο μεγάλη είναι η δύναμη και η επιβολή του. Κι όσο πιο πολύ σε κυριεύει τόσο σε υποδουλώνει. Και όμως δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόλαυση από αυτήν την υποδούλωση. Δείτε τι ηδονική ποίηση βγάζει η διαστροφή. Το κόστος ευτυχώς όχι για όλους είναι από επώδυνο έως καταστροφικό. Η ανθρώπινη φύση είναι η πιο μεγάλη παγίδα. Ερωτική παγίδα. Γιατί ενώ βασανιζόμαστε δεν παύει να μας αρέσει. Στην ποίηση ο στόχος του έρωτα είναι η συμμετοχή, η ένωση, η υπέρβαση, όπως στη θρησκεία η ιερότητα της σχέσης μέσω της ευλογίας της εκκλησίας. Αυτές είναι η προσωρινές κατοικίες του μύθου που μας υπερβαίνει. Το Άγγιγμα που εμφανίζεται ξαφνικά, αφ’ εαυτού, με εκείνο το αίφνης των αρχαίων, που σε θεοποιεί. Η ίδια η δύναμη της ζωής το εμφανίζει με την ορμή της και με την άυλη μεριά της, την αθέατη και την άπιαστη. Αυτή που μας υπόσχεται την συνέχειά μας. Μας ψιθυρίζει πως με τον θάνατό μας θα καταλύσουμε τον θάνατο.
Στο βιβλίο σας τούτο, το άγγιγμα, η επαφή, έχει μορφή θρησκευτικού μυστηρίου. Πως σας βγαίνει αυτό;
Είναι γιατί ο άνθρωπος είτε έτσι είτε αλλιώς υποφέρει. Και μέσα σ’ αυτή την οδύνη υπάρχει η ηδονή της ζωής. Είναι ένα μάτριξ όπου εμείς είμαστε ταυτόχρονα οι παίκτες και το παιχνίδι. Και αυτό το μάτριξ παρ’ όλες τις δυστυχίες μας το απολαμβάνουμε. Αφού είμαστε ένα, αλίμονο αν δεν υπάρχει αλληλεγγύη ανάμεσα στον παίχτη και στο παιχνίδι. Κι όταν παίζεται με όρους συμπόνιας αποκτά κάτι το ιερό. Ο Πόνος περιέχει την ιερότητα.
Πως θα χαρακτηρίζατε την περίοδο που διανύουμε;
Μαγική από την άποψη της Τεχνολογίας και της Επιστήμης, εφιαλτική από την άποψη των συνθηκών εργασίας. Η πλήρης κατάρρευση των ηθικών και κοινωνικών αξιών. Η καταπάτηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Όλος ο κόσμος βρίσκεται σε πόλεμο. Αργά και μεθοδικά κατεδαφίζονται ιδανικά και χώρες ολόκληρες. Η δυσκαμψία των Βρυξελλών είναι το λιγότερο ύποπτη. Επιτρέπουν σε οικονομικούς οίκους να αποφασίζουν ποιες χώρες θα ζήσουν και ποιες θα πεθάνουν. Έχουν το θράσος να αλλάζουν αφού πρώτα τα δημιούργησαν, τα σύνορα του κόσμου. Όμως όλα επαναλαμβάνονται. Ο κύκλος είναι το μοτίβο της ζωής. Και αυτοί αργά ή γρήγορα θα καταρρεύσουν. Ένα καράβι ακυβέρνητο ο κόσμος κι αλίμονο σε ποιόν θα φαγωθεί. Ένα παιδικό τραγούδι που περιέχει τις πιο άγριες αλήθειες. Και τους φαίνονται τα διηγήματά μου άγρια…
Είσαστε από τις συγγραφείς που σας απασχολούν οι οδύνες τις εποχής. Από που προέρχεται όλος αυτός ο βουβός σχεδόν πόνος γύρω;
Από την ανθρώπινη φύση. Από το περιεχόμενό της. Την απληστία την αρχομανία, την ειδωλολατρία, την υποταγή στο κυνήγι των υλικών αγαθών, αυτή την παγκόσμια αγορά της διαφθοράς. Που εξευτελίζει τον άνθρωπο, που τον εξοντώνει. Σήμερα μέσα σε έσχατη πενία ζούμε το οξύμωρο της αποθέωσης της ύλης. Δυστυχώς κάνουμε το έγκλημα να επιτρέπουμε το 2 τις εκατό του πληθυσμού να κατέχει τον πλούτο του κόσμου. Τον πλούτο που κτίζει με το αίμα και τον ιδρώτα του ο καθημερινός άνθρωπος. Αντί να τον ευγνωμονούν τον τσαλαπατούν
Ποιος είναι ο λόγος που γράφετε ιστορίες;
Η ομορφιά τους. Η αντανάκλαση του έσω κόσμου. Η αναζήτηση της δικαιοσύνης πέρα από το δίκαιο. Το δίκαιο περιέχει την τιμωρία, η δικαιοσύνη την συγχώρεση. Η αισθητική απόλαυση που ορθώνεται μέσα απ’ την γλώσσα. Αυτή είναι που δίνει μορφή και νόημα στις πράξεις μας. Αυτή που στην πραγματική ζωή μας παραπλανά, που ψεύδεται ασύστολα.. Στην λογοτεχνία σε ελευθερώνει, γίνεσαι τα πάντα, περιέχεις τα πάντα, πέρα από το καλό και το κακό. Πέρα από το δίκαιο και το άδικο. Υπερασπίζεται την μοναδικότητα και το ανεπανάληπτο του προσώπου. Η ομορφιά, το «αισθητικόν», είναι από μόνα τους λυτρωτικά. Όπως είναι ένα δροσερό πρωινό που μέσα από το θρόισμα των φύλλων ενός δέντρου ακούς ένα κελάηδημα που δεν ανήκει μόνο σε σένα αλλά σε όλους, Και δεν μπορείς ούτε να το πληρώσεις ούτε να το αγοράσεις ούτε να το πουλήσεις.
Συνέντευξη στον Νίκο Κουρμουλή