Κάθε βιβλίο είχει την δική του υφή, υλικότητα και τοπογραφία. Κυριολεκτικά και όχι μεταφορικά. Η διαδικασία της κατασκευής ενός μυθιστορήματος, παράγει ένα σορό από σκόρπιες σημειώσεις, σκίτσα, έρευνα, προσχέδια. Το σταδιακό ξεσκαρτάρισμα τους, μπορεί να μας δώσει την αρχιτεκτονική κάτοψη, της πρακτικής του γραψίματος. Ζητήσαμε από τον Γκαρθ Γκρίνγουελ να συγκεντρώσει τις μνήμες και τα προσχέδια του εκπληκτικού μυθιστορήματος Αυτό που σου ανήκει και να μας ταξιδέψει ξανά στις στιγμές που πέρασε στην Μαδρίτη, κάνοντας την πρώτη διόρθωση.
Το βιβλίο εξιστορεί το πως ένας Αμερικανός καθηγητής στην Βουλγαρία βρέθηκε παγιδευμένος μέσα σε μια παθιασμένη σχέση, μ’έναν νεαρό πόρνο. Η σχέση αυτή σπρώχνει τον καθηγητή να αντιμετωπίσει την βαθύτερη ντροπή που νιώθει, από τα παιδικά του χρόνια, όταν οι ομοφυλοφιλικές του επιθυμίες τον είχαν κατατάξει στο περιθώριο. Ας δούμε τι λέει ο ίδιος ο Γκαρθ Γκρίνγουελ για την διαδικασία των διορθώσεων του βιβλίου και τις εικόνες που έφερε από την Μαδρίτη.
«Δούλεψα πάνω στις διορθώσεις του Αυτό που σου ανήκει στην Μαδρίτη. Έμενα σ’ένα νοικιασμένο διαμέρισμα πολυκατοικίας. Πήγα στην Ισπανία για να είμαι κοντά στο αγόρι μου, τον ποιητή Λουίς Μουνιόθ. Αλλά το διαμέρισμα ήταν πολύ μικρό για να χωρέσει και να αντέξει την μιζέρια μου, καθώς δούλευα. Χρειαζόμουν τον προσωπικό μου χώρο.
Η θέα του Γκαρθ Γκρίνγουελ από το διαμέρισμα του στην Μαδρίτη (φωτό: του ιδίου)
Κοιτώντας πίσω, είναι πολύ δύσκολο για μένα να καταλάβω το γιατί η διαδικασία ήταν τόσο δραματική. Η επιμελήτρια μου, η Μίτζι Έιντζελ, διέθεσε άπλετο χρόνο και την ανάλογη προσοχή στα χειρόγραφα μου. Δουλεύει με το χέρι και μου έστέλνε εκτυπωμένες σελίδες με τις παρατηρήσεις της. Καθημερινά σχεδόν, με περίμενε ένα καινούργιο πακέτο χαρτιών. Μόλις έπιανα τα χαρτιά στα χέρια μου, έβρισκα αμέσως την όρεξη να δουλέψω το κείμενο. Πολλές φορές και δέκα ώρες την ημέρα.
Δουλεύω κι εγώ με το χέρι, πάνω σε λευκό χαρτί και δίπλα το πρόχειρο. Οι παρατηρήσεις της Μίτζι, βρισκότουσαν στο iPad μου. Όλες οι αλλαγές έγιναν έτσι ώστε να μην επηρεάσουν την πλοκή ή την δομή του έργου, αλλα να βοηθήσουν μ’έναν τρόπο στο πρώτο μεγάλο ξεκαθάρισμα: για παράδειγμα θυμάμαι έκοψα 17.000 λέξεις με την μία, από ένα σύνολο 83.000 λέξεις χειρόγραφου. Ολόκληρες προτάσεις έβγαζαν μάτι για το πόσο λάθος ήταν, καμιά φορά και ολόκληρες σελίδες. Πολλές φορές η Μίτζι με πίεζε να συμπιέσω ένα μάτσο προτάσεις σε μια παράγραφο. Οι παρατηρήσεις ήταν εξαιρετικές, έχει μάτι αετού και γι αυτό δυσκολεύτηκα πολύ.
Για μεγάλο διάστημα δεν ήμουν σίγουρος ή αποφασισμένος αν θέλετε, για το πως θα κάνω το βιβλίο μου καλύτερο. Ποιο δρόμο να τραβήξω. Καθώς προχωρούσα βήμα-βήμα στη διόρθωση, αισθάνθηκα πως χάνω την δυνατότητα του να παίρνω τις δικές μου αποφάσεις. Δεν «έβλεπα» καθαρά το χειρόγραφο. Η όραση μου είχε θολώσει. Καθώς δούλευα την κάθε σελίδα ξεχωριστά, έγραφα και ξανάγραφα στα πεταχτά σημειώσεις, υπολείμματα σκέψεων. Σύντομα, το ξαναειδωμένο κείμενο απέκτησε άλλη μορφή. Έγινε από θραύσματα, σύνθεση. Το χειρόγραφο άρχισε να μοιάζει με τι πρώτες σημειώσεις που κρατούσα σ’ένα σπιράλ τετράδιο, όπου εκεί είχε γραφτεί για πρώτη φορά το βιβλίο. Τα κεφάλαια του βιβλίου σχεδόν από το πουθενά, βγήκαν στην επιφάνεια και παρέμειναν ζωντανά μέχρι τέλους.
Σημειώσεις και διορθώσεις πάνω στο μυθιστόρημα Αυτό που σου ανήκει (φωτό: Γκαρθ Γκρίνγουελ)
Εκείνο το καλοκαίρι, δεν μπορώ να πως ότι είδα την Μαδρίτη. Συναντούσα τον Λούις κάθε απόγευμα για φαγητό. Αλλά οι μέρες μου ήταν γενικά μοναχικές. Όταν είχα μπαφιάσει από τις διορθώσεις, πήγαινα μια βόλτα από το διαμέρισμα μέχρι το Πράδο. Έχω μια πολύ δύσκολη σχέση με τα μουσεία. Η οποία με κυριεύει. Γνωρίζω ελάχιστα για την ζωγραφική. Η παιδεία μου έχει να κάνει περισσότερο με την λογοτεχνία και την μουσική. Εκείνο το καλοκαίρι όμως, το Πράδο είχε μια απίθανη ρετροσπεκτίβα του Ελ Γκρέκο. Ξάφνου όλο το άγχος της επιμέλειας, διαλυόταν καθώς καθόμουν μπροστά σ’αυτά τα υπέροχα έργα.
Στην τέχνη έλκομαι από πράγματα, πως να πω, λοξά. Ο ακραιφνής ρεαλισμός, ποτέ δεν με συγκίνησε. Με ενδιαφέρει να δω την παρέμβαση της συναίσθησης, στον τρόπο που η αντίληψη γίνεται ακαθόριστη, από μια μοναδική ερμηνεία. Οι πίνακες του Ελ Γκρέκο, είναι εκκεντρικοί, παράξενοι, γεμάτες θέληση. Καθόμουν μπροστά στο πορτραίτο του Fray Horteνsio και δεν μπορούσα να σταματήσω να σκέφτομαι, ποιος καλλιτέχνης θα μπορούσε να πετύχει κάτι ανάλογο: η περίεργη γωνία της καρέκλας του, η αλλόκοτη στάση των χεριών του. Μια οικεία και απόκοσμη εικόνα ταυτόχρονα. Σήμερα, ένας επιμελητής ή ένας εκδότης θέλει τα πράγματα να μην είναι τόσο παράξενα. Οι όποιες αιχμές να λειανθούν. Να υπάρχει μεγαλύτερη δόση κανονικότητας. Αυτές όμως οι νουθεσίες, δεν αφήνουν ένα έργο να γίνει πραγματικά μεγάλο. Αυτές οι «παραδοξότητες» που βλέπουμε στους πίνακες του Ελ Γκρέκο, είναι η ουσία της τέχνης.
Τετράδια σημειώσεων Αυτό που σου ανήκει (φωτό: Γκαρθ Γκρίνγουελ)
Μια από τις πιο δύσκολες στιγμές που πέρασα στην Μαδρίτη, ήταν όταν ένιωσα πως χάνω την κυριότητα του έργου μου. Πίστευα πως για να δίνει δικό μου το έργο, θα πρέπει να βάλω τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μου σε μια διαδικασία χοντρού συμβιβασμού. Βλέποντας το τελικό αποτέλεσμα, σκεφτόμουν το πόσο ηλίθιος ήμουν. Όταν διάβασα για πρώτη φορά την τελική κόπια, προσπαθούσα να θυμηθώ πόσες προτάσεις κόψαμε. Ήξερα ότι διαβάζω το αποτέλεσμα μιας συνεργασίας, που δεν θα είχε επιτευχθεί χωρίς την επιμελήτρια μου. Κάθε στιγμή όμως το αισθάνομαι σαν το δικό μου βιβλίο. Όλα όσα θα ήθελα να γράψω»
Πηγή: Guardian