Ένα μυθι­στό­ρη­μα επι­κών δια­στά­σε­ων για τον Α’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο. Το βιβλί­οο του Αλε­ξά­νταρ Γκά­τα­λι­τσα δεν είναι ούτε ένα ακό­μα χρο­νι­κό, ούτε ένα τυπι­κό ιστο­ρι­κό μυθι­στό­ρη­μα. Είναι ένας σύγ­χρο­νος τρό­πος να μιλή­σει κανείς για το παρελ­θόν και να το ανα­κα­λέ­σει σε όλη του την περι­πλο­κό­τη­τα. Ο συγ­γρα­φέ­ας παρα­κο­λου­θεί εβδο­μή­ντα και πλέ­ον χαρα­κτή­ρες από όλες τις εμπό­λε­μες πλευ­ρές. Ένα από τα σημα­ντι­κό­τε­ρα επι­τεύγ­μα­τα των Βαλ­κα­νί­ων των τελευ­ταί­ων χρόνων

Ο μεγά­λος πόλε­μος του Αλε­ξά­νταρ Γκά­τα­λι­τσα είναι ένα βιβλίο, «ρου­φή­χτρα». Δεν αφή­νει τον ανα­γνώ­στη να πάρει ανά­σα. Είναι το λιγό­τε­ρο που μπο­ρεί να πει κανείς γι αυτό το εντυ­πω­σια­κό μυθι­στό­ρη­μα. Μια επι­κού ύφους αφή­γη­ση, η οποία κλεί­νει ένα σημα­ντι­κό κενό στην κατα­νό­η­ση του Πρώ­του Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου, από την μεριά των Βαλ­κα­νί­ων. Ο μεγά­λος πόλε­μος είναι ένα πλού­σιο ανά­γνω­σμα. Πολ­λές φορές δια­βά­ζε­ται και ως δοκί­μιο. Αυτό οφεί­λε­ται στο εύρος του αντι­κει­μέ­νου και στο υψη­λό επί­πε­δο της ανά­λυ­σης. Ο Γκά­τα­λι­τσα έχει αφή­σει χώρο σε μερι­κούς κομ­βι­κούς ήρω­ες του πολέ­μου, όπως για παρά­δειγ­μα ο Μάν­φρεντ φον Ριχτ­χό­φεν (ο άσσος της γερ­μα­νι­κής αερο­πο­ρί­ας με το παρα­τσού­κλι: ο «Κόκ­κι­νος Βαρώ­νος»), να ανα­κα­τευ­τούν με καμιά εβδο­μη­ντα­ριά φαντα­στι­κούς και πραγ­μα­τι­κούς χαρα­κτή­ρες, που δια­τρέ­χουν το βιβλίο.

Η τερά­στια γκά­μα χαρα­κτή­ρων από πολ­λά μέρη του πλα­νή­τη, δημιουρ­γούν τη βάση για ένα βιβλίο που ξεπερ­νά τα εθνι­κά σύνο­ρα. Ενσκή­πτει πάνω σε μυριά­δες βιώ­μα­τα ατό­μων κάθε είδους: από στρα­τιώ­τες και κατα­σκό­πους, μέχρι καλ­λι­τέ­χνες και δημο­σιο­γρά­φους. Οι ιστο­ρί­ες που ξεδι­πλώ­νο­νται μέσα στο μυθι­στό­ρη­μα, δια­θέ­τουν μεγά­λο εύρος. Περι­λαμ­βά­νουν από καθη­με­ρι­νά γεγο­νό­τα, μέχρι κορυ­φαί­ες στιγ­μές ηρω­ϊ­σμού. Ο Γκά­τα­λι­τσα μέσα σ’αυτό το εύρος των δυνα­το­τή­των, βάζει την γνώ­ση. Τίπο­τα στο βιβλίο δεν είναι τετριμ­μέ­νο ή πολύ ηρω­ϊ­κό. Τίπο­τα δεν εξη­γεί­ται με υπερ­φυ­σι­κούς όρους, αλλά δεν είναι και στε­γνά ρεα­λι­στι­κό. Με αυτούς τους τρό­πους ο συγ­γρα­φέ­ας κατα­φέρ­νει να δώσει μεγά­λη ενέρ­γεια στην πλο­κή του βιβλί­ου, έτσι ώστε να μπο­ρέ­σει να καλύ­ψει άνε­τα τα τέσ­σε­ρα και κάτι χρό­νια της αιμα­τη­ρής διαμάχης.

Ένα από τα βασι­κά στοι­χεία που εκπλήσ­σουν ευχά­ρι­στα τον αναν­γνώ­στη, είναι ο συν­δυα­σμός των λογο­τε­χνι­κών ειδών. Με μια πρώ­τη ματιά Ο μεγά­λος πόλε­μος μοιά­ζει με ιστο­ρι­κό μυθι­στό­ρη­μα. Αν ξύσει κάποιος την επι­φά­νεια θα ανα­κα­λύ­ψει στοι­χεία μαγι­κού ρεα­λι­σμού, τα οποία δια­χέ­ο­νται στο μυθι­στό­ρη­μα με απρό­σμε­να απο­τε­λέ­σμα­τα. Για παρά­δειγ­μα ο συγ­γρα­φέ­ας τοπο­θε­τεί τα ετοι­μο­θά­να­τα κορ­μιά του Αρχι­δού­κα Φρα­γκί­σκου Φερ­δι­νάν­δου της Αυστρί­ας και της γυναί­κας του δίπλα δίπλα, πάνω στο τρα­πέ­ζι του ιατρο­δι­κα­στή. Μόνο ο μυθο­πλα­στι­κός παθο­λό­γος Δρ Μέχ­μεντ Ντρά­χο, ακού­ει τον επι­θα­νά­τιο, ψιθυ­ρι­στό διά­λο­γο του πρι­γκι­πι­κού ζεύ­γους για τον μεγά­λο πόλε­μο που έρχε­ται. Αν και αρχι­κά η έντα­ξη του μαγι­κού ρεα­λι­σμού μοιά­ζει ανα­κό­λου­θη και ίσως λίγο δυσά­ρε­στη, σύντο­μα δεί­χνει την αφη­γη­μα­τι­κή της δύνα­μη, εκτι­νάσ­σο­ντας στα ύψη την δύνα­μη του μυθιστορήματος.

Θα μπο­ρού­σε να πει κάποιος πως Ο μεγά­λος πόλε­μος, ται­ριά­ζει σε ανα­γνώ­στες που έχουν εντρι­φύ­σει στην ιστο­ρία του Α΄Π΄Π. Και όμως είναι ένα ανα­γνω­σμα που ται­ριά­ζει σε όλους, διό­τι πάνω απ’όλα είναι ένα καθη­λω­τι­κό μυθι­στό­ρη­μα που δια­θέ­τει μεγά­λη αυτο­πε­ποί­θη­ση. Έχει γρή­γο­ρους ρυθ­μούς, είναι νευ­ρώ­δες και με ρέου­σα πλο­κή. Κάθε σελί­δα είναι και μια έκπλη­ξη. Έρχε­ται σύντομα