Αυτό το βρα­βείο δίνε­ται για τα επι­τεύγ­μα­τα μιας ζωής, αλλά εγώ άρχι­σα να γρά­φω στα 58, οπό­τε, αν το σκε­φτό­σα­σταν και το ανα­βάλ­λα­τε ως τώρα, καταλαβαίνετε…

Θέλω να ευχα­ρι­στή­σω το Εθνι­κό Ίδρυ­μα Βιβλί­ου, τις επι­τρο­πές και τους κρι­τές γι’ αυτό το μετάλ­λιο. Ένιω­σα έκπλη­ξη όταν το έμα­θα, και από­ψε νιώ­θω ευγνω­μο­σύ­νη και τιμή που είμαι εδώ για να το παρα­λά­βω. Θέλω επί­σης να ευχα­ρι­στή­σω τη Ναν Γκρέιαμ, την επι­με­λή­τριά μου, για­τί αυτό το μετάλ­λιο ανή­κει και σ’ εκείνη.

Δεν ζού­με στον καλύ­τε­ρο δυνα­τό κόσμο. Η επο­χή μας είναι καφ­κι­κή. Η τηλε­ό­ρα­ση αστρά­φτει με εικό­νες αχρεί­ων πολι­τι­κών αγροί­κων και καταγ­γε­λί­ες σεξουα­λι­κών παρε­νο­χλή­σε­ων. Δεν μπο­ρού­με να στρέ­ψου­με το βλέμ­μα μας μακριά από τις εικό­νες των μαι­νό­με­νων στοι­χεί­ων της φύσης, από τους τυφώ­νες και τις πυρ­κα­γιές, από τους επα­να­λαμ­βα­νό­με­νους μαζι­κούς φόνους που δια­πράτ­το­νται από οπλι­σμέ­νους ανθρώ­πους γεμά­τους οργή. Η ανη­συ­χία μας επι­τεί­νε­ται από την αίσθη­ση της απει­λής ενός πυρη­νι­κού πολέ­μου. Παρα­τη­ρού­με τα κοι­νω­νι­κά μέσα δικτύ­ω­σης να χει­ρα­γω­γούν έναν εύπι­στο πλη­θυ­σμό, έναν πλη­θυ­σμό διαι­ρε­μέ­νο σε πικρό­χο­λες φυλε­τι­κές κουλ­τού­ρες. Βιώ­νου­με μια μεγά­λη αλλα­γή από την αντι­προ­σω­πευ­τι­κή δημο­κρα­τία σε κάτι που απο­κα­λεί­ται «ιότρο­πη άμε­ση δημο­κρα­τία» και που τώρα πια μας κατα­κλύ­ζει με ένα τσου­νά­μι κατά κανό­να άχρη­στων δεδο­μέ­νων. Όλα είναι σχε­τι­κά και προ­κα­λούν αντι­δρά­σεις που εναλ­λάσ­σο­νται ανά­με­σα στο ενστι­κτώ­δες «μου αρέ­σει» και στην άγρια αντι­πα­ρά­θε­ση. Για κάποιους τού­τη εδώ είναι μια μεθυ­στι­κή περί­ο­δος λαμπρής τεχνο­λο­γι­κής και­νο­το­μί­ας που μας οδη­γεί σε έναν συναρ­πα­στι­κό και­νού­ριο κόσμο. Για άλλους είναι η αρχή ενός απί­στευ­τα δύσκο­λου βιβλί­ου το οποίο δεν έχει αίσιο τέλος.

Για μένα η πιο ανη­συ­χη­τι­κή εξέ­λι­ξη αυτής της νέας κατά­στα­σης είναι η επι­τα­χυ­νό­με­νη κατα­στρο­φή του φυσι­κού κόσμου και η τρο­μα­κτι­κή πεποί­θη­ση ότι το ανθρώ­πι­νο είδος έχει κατ’ απο­κλει­στι­κό­τη­τα το ανα­φαί­ρε­το δικαί­ω­μα στη ζωή και τη θεό­σταλ­τη εξου­σία να παίρ­νει οτι­δή­πο­τε θέλει από τη φύση, βου­νο­κορ­φές, υγρό­το­πους ή πετρέ­λαιο. Αυτή η βίαιη δρα­στη­ριό­τη­τά μας, το ότι αφαι­ρού­με από τη γη τη χλω­ρί­δα και την πανί­δα της και πνί­γου­με το χώμα στα παρα­σι­το­κτό­να, ίσως μας έχει φέρει στο σημείο να μην μπο­ρεί πλέ­ον να μας σώσει καμιά τεχνο­λο­γία. Προ­σω­πι­κά, η λύση που έχω βρει είναι να συμ­με­τέ­χω σε επι­στη­μο­νι­κά προ­γράμ­μα­τα μαζί με άλλους πολί­τες. Αυτό είναι κάτι που μπο­ρεί να το κάνει ο καθέ­νας. Κάθε πολι­τεία δια­θέ­τει θαυ­μά­σια προ­γράμ­μα­τα κάθε είδους, που έχουν ως αντι­κεί­με­νο μελέ­της ψάρια, φυτά, τοπία, τη διά­βρω­ση των ακτών, ή θέμα­τα ύδρευσης.

Παρ’ όλα αυτά, οι παλιές αμφι­σβη­τού­με­νες αξί­ες και επι­θυ­μί­ες εξα­κο­λου­θούν να υπάρ­χουν. Τρέ­φου­με ακό­μη τρυ­φε­ρά αισθή­μα­τα για παλιο­μο­δί­τι­κες έννοιες όπως η αλή­θεια, ο σεβα­σμός για τους άλλους, η εντι­μό­τη­τα, η δικαιο­σύ­νη, ο δίκαιος κατα­με­ρι­σμός. Τρέ­φου­με ακό­μη ελπί­δα για ένα αίσιο τέλος. Πιστεύ­ου­με ακό­μη ότι μπο­ρού­με να σώσου­με τον εαυ­τό μας και την πλη­γω­μέ­νη μας γη — ένα απε­ρί­γρα­πτα δύσκο­λο έργο, καθώς ανα­κα­λύ­πτου­με ότι ο ιστός της ζωής είναι πολύ πιο μυστη­ριώ­δης και πολύ πιο πολύ­πλο­κος απ’ ό,τι νομί­ζα­με, και σε αυτόν εμπλέ­κο­νται παρά­γο­ντες που δεν μπο­ρού­με καν να τους δια­κρί­νου­με. Όμως συνε­χί­ζου­με την προ­σπά­θεια, για­τί δεν μπο­ρού­με να κάνου­με τίπο­τε άλλο.

Το αίσιο τέλος μάς γνέ­φει ακό­μη, και η ελπί­δα πως θα το φτά­σου­με είναι ο λόγος που συνε­χί­ζου­με. Η ποι­ή­τρια Βισουά­βα Σιμπόρ­σκα συνέ­λα­βε το δίλημ­μα του συγ­γρα­φέα που έπρε­πε να επι­λέ­ξει ανά­με­σα στη σκλη­ρή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα και στην επι­θυ­μία για αίσιο τέλος. Το ονό­μα­σε «Παρη­γο­ριά»:

Ο Δαρ­βί­νος.

Λένε πως διά­βα­ζε μυθι­στο­ρή­μα­τα για να χαλαρώσει,

αλλά μόνο ορι­σμέ­νου τύπου –

δεν ήθε­λε τίπο­τε με άσχη­μο τέλος.

Αν του προ­έ­κυ­πτε κάτι τέτοιο,

οργι­σμέ­νος πετού­σε το βιβλίο στη φωτιά.

 

Αλή­θεια ή όχι,

θα το πίστευα.

 

Δια­τρέ­χο­ντας στο νου του τόσες επο­χές και τόπους,

είχε βαρε­θεί πια τα εξα­φα­νι­σμέ­να είδη,

τους θριάμ­βους των ισχυ­ρών ενά­ντια στους αδύναμους,

τον ατέρ­μο­νο αγώ­να για επιβίωση,

όλα κατα­δι­κα­σμέ­να να χαθούν αργά ή γρήγορα.

Είχε κερ­δί­σει το δικαί­ω­μα στο αίσιο τέλος,

του­λά­χι­στον στη μυθοπλασία

με τους περιο­ρι­σμούς της.

 

Έτσι γεν­νιέ­ται η απαραίτητη

αισιό­δο­ξη νότα,

οι ερα­στές ξανα­σμί­γουν, οι οικο­γέ­νειες φιλιώνουν,

οι αμφι­βο­λί­ες δια­λύ­ο­νται, η αφο­σί­ω­ση αμείβεται,

οι περιου­σί­ες ξανα­κερ­δί­ζο­νται, οι θησαυ­ροί ανακαλύπτονται,

οι υπε­ρό­πτες γεί­το­νες διορθώνονται,

η καλή φήμη απο­κα­θί­στα­ται, η απλη­στία αποθαρρύνεται,

οι μεγα­λο­κο­πέ­λες παντρεύ­ο­νται με άξιους εφημέριους,

οι ταρα­ξί­ες εξο­ρί­ζο­νται στο άλλο ημισφαίριο,

οι πλα­στο­γρά­φοι γκρε­μί­ζο­νται στα σκαλιά,

οι δια­φθο­ρείς οδη­γού­νται βια­στι­κά στο γάμο,

τα ορφα­νά βρί­σκουν στέ­γη, οι χήρες συμπαράσταση,

οι αλα­ζό­νες γίνο­νται ταπει­νοί, οι πλη­γές γιατρεύονται,

οι άσω­τοι υιοί καλού­νται να επι­στρέ­ψουν στο σπίτι,

τα ποτή­ρια της θλί­ψης πετιού­νται στον ωκεανό,

τα μαντί­λια μου­σκεύ­ουν με δάκρυα συμφιλίωσης,

επι­κρα­τεί γιορ­τι­νό κλί­μα γενι­κευ­μέ­νης χαράς

και ο σκύ­λος, ο Αζόρ,

που είχε χαθεί στο πρώ­το κεφάλαιο,

εμφα­νί­ζε­ται γαβγί­ζο­ντας χαρμόσυνα

στο τελευ­ταίο.

 

Σας ευχα­ρι­στώ.

*Το Μετάλ­λιο της Δια­κε­κρι­μέ­νης Συνει­σφο­ράς στα Αμε­ρι­κα­νι­κά Γράμ­μα­τα (Medal for Distinguished Contribution to American Letters) απο­νέ­με­ται από το Εθνι­κό Ίδρυ­μα Βιβλί­ου των ΗΠΑ (National Book Foundation) σε συγ­γρα­φείς που με το έργο τους έχουν δια­μορ­φώ­σει τη λογο­τε­χνι­κή κλη­ρο­νο­μιά της χώρας. Το 2017 ήταν η χρο­νιά της 82χρονης Άννυ Πρου. Η σπου­δαία Αμε­ρι­κα­νί­δα πεζο­γρά­φος τιμή­θη­κε με αυτό το ξεχω­ρι­στό βρα­βείο που ανα­γνω­ρί­ζει την αξία και τη σημα­σία του συνό­λου του έργου της. Το νέο της βιβλίο «Barkskins», όπου ο οικο­λο­γι­κός της προ­βλη­μα­τι­σμός μετα­τρέ­πε­ται σ’ ένα επι­κό και αρι­στουρ­γη­μα­τι­κό μυθι­στό­ρη­μα, ετοι­μά­ζε­ται από τις Εκδό­σεις Καστα­νιώ­τη και θα κυκλο­φο­ρή­σει το 2018 σε μετά­φρα­ση του Γιώρ­γου Κυρια­ζή. Ο ίδιος μετέ­φρα­σε και την ανω­τέ­ρω ομι­λία που εκφώ­νη­σε η συγ­γρα­φέ­ας στην τελε­τή απονομής.