Χέρτσογκ, μοτίβα και σύμβολα

Πάμε να δού­με από κοντά μερι­κά εννοιο­λο­γι­κά μέρη, έτσι όπως ανα­πτύσ­σο­νται στο έκτο μυθι­στό­ρη­μα του Σωλ Μπέ­λο­ου, το περί­φη­μο Χέρ­τσογκ. Για πολ­λούς, την αυτο­προ­σω­πο­γρα­φία του μεγά­λου συγ­γρα­φέα. Εδώ ο Μπέ­λο­ου διεύ­ρυ­νε κατά πολύ την ανα­γνω­στι­κή του πλατ­φόρ­μα, ξεφεύ­γο­ντας από τον στε­νό κύκλο των κρι­τι­κών της Νέας Υόρ­κης. Με το εν λόγω βιβλίο άρχι­σε να γίνε­ται γνω­στός στον πολύ κόσμο, θεμε­λιώ­νο­ντας το όνο­μά του στη λογο­τε­χνι­κή ιστο­ρία. Ένα μυθι­στό­ρη­μα που βοή­θη­σε κατα­λυ­τι­κά το συγ­γρα­φέα να πετύ­χει το ακα­τόρ­θω­το: τρία National Book Awards, ένα Πού­λι­τζερ και ένα Νόμπελ.

Η δύναμη της ασάφειας

Οι περισ­σό­τε­ρες έννοιες στο Χέρ­τσογκ ορί­ζο­νται με διφο­ρού­με­νο τρό­πο – ηθι­κή, φιλο­σο­φία, ψυχο­λο­γία, θρη­σκεία, πίστη, θάνα­τος και γάμος, ανά­με­σα σε άλλες. Επί­σης, οι παρα­πά­νω έννοιες, όπως και ο ίδιος ο Μόου­ζες Χέρ­τσογκ, διχά­ζο­νται μετα­ξύ αντι­κρουό­με­νων αρχών και δυνά­με­ων. Τίπο­τα δεν φαί­νε­ται βέβαιο. Δυνη­τι­κά, τα πάντα γειτ­νιά­ζουν με το παρά­δο­ξο. Για παρά­δειγ­μα, ο Μόου­ζες ανα­κα­λύ­πτει την ανα­γκαιό­τη­τα της κοι­νω­νί­ας μέσα από την προ­σω­πι­κή του απο­μό­νω­ση. Μόνο όταν νιώ­θει απο­μο­νω­μέ­νος στρέ­φε­ται προς τον κόσμο. Ο σκε­πτι­κι­σμός του απέ­να­ντι στην πίστη δεν τον εμπο­δί­ζει από το να τη θεω­ρεί ανα­κού­φι­ση. Ο Μόου­ζες στα­δια­κά απο­δέ­χε­ται την ύπαρ­ξη του θανά­του. Επι­λέ­γει να σώσει ελά­χι­στες στιγ­μές ευτυ­χί­ας, που αντι­πα­ρέρ­χο­νται το φόβο του τέλους. Καθώς η μητέ­ρα του αγγί­ζει το θάνα­το, ο Μόου­ζες πιστεύ­ει πως το σχή­μα της ζωής είναι τελι­κά κυκλι­κό. Ο άνθρω­πος επι­στρέ­φει στο χώμα, απ’ το οποίο έχει δημιουρ­γη­θεί.

Το εσωτερικό ταξίδι του μοντέρνου ανθρώπου

Ο Σωλ Μπέ­λο­ου αντι­δρά στη φρί­κη της Ιστο­ρί­ας με δια­φο­ρε­τι­κό τρό­πο απ’ ό,τι άλλοι συγ­γρα­φείς. Η Μεγά­λη Ύφε­ση, ο Δεύ­τε­ρος Παγκό­σμιος Πόλε­μος, ο Ψυχρός Πόλε­μος, το Βιετ­νάμ εν συνε­χεία, προ­κά­λε­σαν ευρεία απο­γο­ή­τευ­ση η οποία εκφρά­στη­κε μέσα από δημιουρ­γούς και μεγά­λα έργα όπως η Έρη­μη Χώρα του Τ. Σ. Έλιοτ. Ο Μόου­ζες ανα­γνω­ρί­ζει τις ολέ­θριες συνέ­πειες του πολέ­μου, αλλά δεν βαλ­τώ­νει μέσα σ’ αυτές. Ανα­κα­λεί το ολο­καύ­τω­μα όταν πηγαί­νει στην Πολω­νία, στα μέρη όπου το βίω­μα του θανά­του δια­χέ­ε­ται παντού. Ανα­φέ­ρε­ται επί­σης στον Τ. Σ. Έλιοτ και το ολο­καύ­τω­μα ασκώ­ντας οξεία κρι­τι­κή στην κυβέρ­νη­ση της χώρας του για τον πόλε­μο του Βιετ­νάμ. Κατα­δι­κά­ζει το ελι­τί­στι­κο βλέμ­μα πάνω στην Ιστο­ρία, το οποίο αγνο­εί επι­δει­κτι­κά το θάνα­το και την κατα­στρο­φή. Αν και στο βιβλίο ο Μπέ­λο­ου ανα­φέ­ρε­ται συχνά πυκνά στο θάνα­το, υπο­στη­ρί­ζει ότι δεν πρέ­πει να μας εξα­ντλεί η Ιστο­ρία. Ενδει­κτι­κά, ο Μόου­ζες λέει σ’ ένα γράμ­μα: «Δεν πρέ­πει να ξεχνά­με πόσο γρή­γο­ρα το όρα­μα μιας ιδιο­φυ­ΐ­ας, μετα­τρέ­πε­ται σε κον­σέρ­βα για δια­νο­ού­με­νους…» Ο Μόου­ζες θεω­ρεί τον Έλιοτ ιδιο­φυ­ΐα. Πιστεύ­ει όμως ότι οι ιδέ­ες ενός ιδιο­φυούς ανθρώ­που μπο­ρούν να δια­φθα­ρούν από τον μέσο άνθρω­πο και να μετα­τρε­πούν σε κοι­νο­το­πί­ες. Παρ’ όλα αυτά, ο Μπέ­λο­ου πιστεύ­ει ότι η ομορ­φιά και το αίσθη­μα της κοι­νω­νι­κό­τη­τας μπο­ρούν ν’ ανι­χνευ­θούν ακό­μα και μέσα στην ψυχρό­τη­τα του σύγ­χρο­νου κόσμου.

Γράμματα

Σχε­δόν σε κάθε κεφά­λαιο του Χέρ­τσογκ, ο πρω­τα­γω­νι­στής στέλ­νει γράμ­μα­τα σε εφη­με­ρί­δες, φίλους και συγ­γε­νείς. Αυτές οι επι­στο­λές απο­τυ­πώ­νουν την προ­σπά­θεια του Μόου­ζες, να τακτο­ποι­ή­σει τον κόσμο γύρω του. Να βάλει τα πράγ­μα­τα σε μια σει­ρά. Γρά­φει συνέ­χεια με σκο­πό να απα­λεί­ψει της αντι­φά­σεις εντός του. Η τεχνι­κή φαί­νε­ται να πιά­νει τόπο: λίγο πριν από το τέλος του μυθι­στο­ρή­μα­τος, μένει σιω­πη­λός. Φαί­νε­ται ότι δεν έχει τι άλλο να προ­σθέ­σει. Με τη δια­δι­κα­σία της επι­στο­λο­γρα­φί­ας, ο Μόου­ζες μαθαί­νει πως η ισορ­ρο­πία κερ­δί­ζε­ται. Δεν απο­τε­λεί εξαρ­χής θέσφα­το.

Φιλοσοφία και ψυχολογία

Τόσο η φιλο­σο­φία όσο και η ψυχο­λο­γία κάνουν ορα­τή την παρου­σία τους καθ’ όλη τη διάρ­κεια της αφή­γη­σης. Για τον Μόου­ζες η φιλο­σο­φία είναι κάτι σαν θρη­σκεία. Κάνει συνε­χώς ανα­γω­γές σε φιλο­σό­φους, τάσεις και σχο­λές. Προ­σπα­θεί να διεισ­δύ­σει στο πετσί της για να κατα­λά­βει τον εαυ­τό του. Στο τέλος απο­δέ­χε­ται ένα μείγ­μα θεω­ρή­σε­ων και ανα­γω­γών που συμπλη­ρώ­νουν μια ξεχω­ρι­στή, δική του φιλο­σο­φία. Αν και ο πρω­τα­γω­νι­στής κάποια στιγ­μή βλέ­πει έναν ψυχα­να­λυ­τή και διε­ρω­τά­ται πάνω στη φύση της συγκε­κρι­μέ­νης επι­στή­μης, ο Μπέ­λο­ου χρη­σι­μο­ποιεί την ψυχο­λο­γία για να την σατι­ρί­σει. Ο συγ­γρα­φέ­ας αντι­προ­τεί­νει στην ψυχα­νά­λυ­ση το μαύ­ρο χιού­μορ.

Γυναίκες και σεξ

Οι γυναί­κες παρου­σιά­ζο­νται ως η αιτία και το αντί­δο­το στα βάσα­να του Μόου­ζες. Οι σύζυ­γοί του τον ταλαι­πω­ρούν αφό­ρη­τα. Η ερω­μέ­νες του τον ωθούν στη νευ­ρι­κή κατάρ­ρευ­ση. Κάποιες γυναί­κες ανα­πα­ρι­στούν την τάση του Μόου­ζες να βρί­σκει παρη­γο­ριά στο σεξ και μόνο. Ταυ­τό­χρο­να γυρεύ­ει στα­θε­ρό­τη­τα στο γάμο. Ύστε­ρα από τη γνω­ρι­μία του με τη Ραμό­να, στα­μα­τά να πιστεύ­ει ότι ο γάμος είναι η εύκο­λη λύση για τα προ­βλή­μα­τά του ή ότι είναι η θερα­πεία που θα λύσει ως διά μαγεί­ας τις δια­τα­ρα­χές του.

Σύμβολα

Το εξο­χι­κό σπί­τι του Μόου­ζες συμ­βο­λί­ζει τον εαυ­τό του και ορί­ζει πολ­λές από τις θεμα­τι­κές που κυριαρ­χούν στο μυθι­στό­ρη­μα. Το σπί­τι είναι βαρυ­φορ­τω­μέ­νο, από­μα­κρο και γεμά­το μνή­μες από αντι­κεί­με­να και ενοί­κους που έμει­ναν κατά δια­στή­μα­τα εκεί. Περι­βάλ­λε­ται από μια πολύ όμορ­φη φύση. Ο Μόου­ζες είναι το ακρι­βές αντί­γρα­φο του σπι­τιού: βαρύς, απο­τρα­βηγ­μέ­νος, κατά­φορ­τος από μνή­μες, αλλά η ομορ­φιά είναι γύρω του. Αρκεί να μπο­ρέ­σει να τη δει…

 

Πηγή: sparknotes.com/ huffington post