Πάμε να δούμε από κοντά μερικά εννοιολογικά μέρη, έτσι όπως αναπτύσσονται στο έκτο μυθιστόρημα του Σωλ Μπέλοου, το περίφημο Χέρτσογκ. Για πολλούς, την αυτοπροσωπογραφία του μεγάλου συγγραφέα. Εδώ ο Μπέλοου διεύρυνε κατά πολύ την αναγνωστική του πλατφόρμα, ξεφεύγοντας από τον στενό κύκλο των κριτικών της Νέας Υόρκης. Με το εν λόγω βιβλίο άρχισε να γίνεται γνωστός στον πολύ κόσμο, θεμελιώνοντας το όνομά του στη λογοτεχνική ιστορία. Ένα μυθιστόρημα που βοήθησε καταλυτικά το συγγραφέα να πετύχει το ακατόρθωτο: τρία National Book Awards, ένα Πούλιτζερ και ένα Νόμπελ.
Η δύναμη της ασάφειας
Οι περισσότερες έννοιες στο Χέρτσογκ ορίζονται με διφορούμενο τρόπο – ηθική, φιλοσοφία, ψυχολογία, θρησκεία, πίστη, θάνατος και γάμος, ανάμεσα σε άλλες. Επίσης, οι παραπάνω έννοιες, όπως και ο ίδιος ο Μόουζες Χέρτσογκ, διχάζονται μεταξύ αντικρουόμενων αρχών και δυνάμεων. Τίποτα δεν φαίνεται βέβαιο. Δυνητικά, τα πάντα γειτνιάζουν με το παράδοξο. Για παράδειγμα, ο Μόουζες ανακαλύπτει την αναγκαιότητα της κοινωνίας μέσα από την προσωπική του απομόνωση. Μόνο όταν νιώθει απομονωμένος στρέφεται προς τον κόσμο. Ο σκεπτικισμός του απέναντι στην πίστη δεν τον εμποδίζει από το να τη θεωρεί ανακούφιση. Ο Μόουζες σταδιακά αποδέχεται την ύπαρξη του θανάτου. Επιλέγει να σώσει ελάχιστες στιγμές ευτυχίας, που αντιπαρέρχονται το φόβο του τέλους. Καθώς η μητέρα του αγγίζει το θάνατο, ο Μόουζες πιστεύει πως το σχήμα της ζωής είναι τελικά κυκλικό. Ο άνθρωπος επιστρέφει στο χώμα, απ’ το οποίο έχει δημιουργηθεί.
Το εσωτερικό ταξίδι του μοντέρνου ανθρώπου
Ο Σωλ Μπέλοου αντιδρά στη φρίκη της Ιστορίας με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι άλλοι συγγραφείς. Η Μεγάλη Ύφεση, ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Ψυχρός Πόλεμος, το Βιετνάμ εν συνεχεία, προκάλεσαν ευρεία απογοήτευση η οποία εκφράστηκε μέσα από δημιουργούς και μεγάλα έργα όπως η Έρημη Χώρα του Τ. Σ. Έλιοτ. Ο Μόουζες αναγνωρίζει τις ολέθριες συνέπειες του πολέμου, αλλά δεν βαλτώνει μέσα σ’ αυτές. Ανακαλεί το ολοκαύτωμα όταν πηγαίνει στην Πολωνία, στα μέρη όπου το βίωμα του θανάτου διαχέεται παντού. Αναφέρεται επίσης στον Τ. Σ. Έλιοτ και το ολοκαύτωμα ασκώντας οξεία κριτική στην κυβέρνηση της χώρας του για τον πόλεμο του Βιετνάμ. Καταδικάζει το ελιτίστικο βλέμμα πάνω στην Ιστορία, το οποίο αγνοεί επιδεικτικά το θάνατο και την καταστροφή. Αν και στο βιβλίο ο Μπέλοου αναφέρεται συχνά πυκνά στο θάνατο, υποστηρίζει ότι δεν πρέπει να μας εξαντλεί η Ιστορία. Ενδεικτικά, ο Μόουζες λέει σ’ ένα γράμμα: «Δεν πρέπει να ξεχνάμε πόσο γρήγορα το όραμα μιας ιδιοφυΐας, μετατρέπεται σε κονσέρβα για διανοούμενους…» Ο Μόουζες θεωρεί τον Έλιοτ ιδιοφυΐα. Πιστεύει όμως ότι οι ιδέες ενός ιδιοφυούς ανθρώπου μπορούν να διαφθαρούν από τον μέσο άνθρωπο και να μετατρεπούν σε κοινοτοπίες. Παρ’ όλα αυτά, ο Μπέλοου πιστεύει ότι η ομορφιά και το αίσθημα της κοινωνικότητας μπορούν ν’ ανιχνευθούν ακόμα και μέσα στην ψυχρότητα του σύγχρονου κόσμου.
Γράμματα
Σχεδόν σε κάθε κεφάλαιο του Χέρτσογκ, ο πρωταγωνιστής στέλνει γράμματα σε εφημερίδες, φίλους και συγγενείς. Αυτές οι επιστολές αποτυπώνουν την προσπάθεια του Μόουζες, να τακτοποιήσει τον κόσμο γύρω του. Να βάλει τα πράγματα σε μια σειρά. Γράφει συνέχεια με σκοπό να απαλείψει της αντιφάσεις εντός του. Η τεχνική φαίνεται να πιάνει τόπο: λίγο πριν από το τέλος του μυθιστορήματος, μένει σιωπηλός. Φαίνεται ότι δεν έχει τι άλλο να προσθέσει. Με τη διαδικασία της επιστολογραφίας, ο Μόουζες μαθαίνει πως η ισορροπία κερδίζεται. Δεν αποτελεί εξαρχής θέσφατο.
Φιλοσοφία και ψυχολογία
Τόσο η φιλοσοφία όσο και η ψυχολογία κάνουν ορατή την παρουσία τους καθ’ όλη τη διάρκεια της αφήγησης. Για τον Μόουζες η φιλοσοφία είναι κάτι σαν θρησκεία. Κάνει συνεχώς αναγωγές σε φιλοσόφους, τάσεις και σχολές. Προσπαθεί να διεισδύσει στο πετσί της για να καταλάβει τον εαυτό του. Στο τέλος αποδέχεται ένα μείγμα θεωρήσεων και αναγωγών που συμπληρώνουν μια ξεχωριστή, δική του φιλοσοφία. Αν και ο πρωταγωνιστής κάποια στιγμή βλέπει έναν ψυχαναλυτή και διερωτάται πάνω στη φύση της συγκεκριμένης επιστήμης, ο Μπέλοου χρησιμοποιεί την ψυχολογία για να την σατιρίσει. Ο συγγραφέας αντιπροτείνει στην ψυχανάλυση το μαύρο χιούμορ.
Γυναίκες και σεξ
Οι γυναίκες παρουσιάζονται ως η αιτία και το αντίδοτο στα βάσανα του Μόουζες. Οι σύζυγοί του τον ταλαιπωρούν αφόρητα. Η ερωμένες του τον ωθούν στη νευρική κατάρρευση. Κάποιες γυναίκες αναπαριστούν την τάση του Μόουζες να βρίσκει παρηγοριά στο σεξ και μόνο. Ταυτόχρονα γυρεύει σταθερότητα στο γάμο. Ύστερα από τη γνωριμία του με τη Ραμόνα, σταματά να πιστεύει ότι ο γάμος είναι η εύκολη λύση για τα προβλήματά του ή ότι είναι η θεραπεία που θα λύσει ως διά μαγείας τις διαταραχές του.
Σύμβολα
Το εξοχικό σπίτι του Μόουζες συμβολίζει τον εαυτό του και ορίζει πολλές από τις θεματικές που κυριαρχούν στο μυθιστόρημα. Το σπίτι είναι βαρυφορτωμένο, απόμακρο και γεμάτο μνήμες από αντικείμενα και ενοίκους που έμειναν κατά διαστήματα εκεί. Περιβάλλεται από μια πολύ όμορφη φύση. Ο Μόουζες είναι το ακριβές αντίγραφο του σπιτιού: βαρύς, αποτραβηγμένος, κατάφορτος από μνήμες, αλλά η ομορφιά είναι γύρω του. Αρκεί να μπορέσει να τη δει…
Πηγή: sparknotes.com/ huffington post
ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΣΧΟΛΙΑ