Ζητήσαμε από την Τόνια Κοβαλένκο, μεταφράστρια των περισσοτέρων βιβλίων του Τζων Μπάνβιλ στην Ελλάδα, να μεταφέρει στο χαρτί μερικές αυθόρμητες σκέψεις για τον μεγάλο Ιρλανδό συγγραφέα, μέσα από το έργο του. Την ευχαριστούμε ιδιαίτερα για τις μικρές εκμυστηρεύσεις και τον χρόνο που διέθεσε.
«Νιώθω σαν να βρίσκομαι εν ζωή εδώ και πολλούς αιώνες», γράφει ο ακαδημαϊκός Άξελ Βάντερ στο Σάβανο — το δεύτερο και ιδιαίτερα προσφιλές μου- βιβλίο του Τζων Μπάνβιλ που μετέφρασα μετά το βραβευμένο και πολυδιαβασμένο έργο, Η θάλασσα. Κάτι τέτοιο διαισθάνομαι και για τον ίδιο τον συγγραφέα, κάθε φορά που καταπιάνομαι μ’ ένα μυθιστόρημά του: ότι οι ιδέες που εκφράζουν οι κομψές, λεπτοδουλεμένες φράσεις του, έχουν προέλθει από την πλούσια παρακαταθήκη ενός υπεραιωνόβιου σοφού. Κι όμως, ο Μπάνβιλ, ο μεσόκοπος Ιρλανδός κύριος με το ψαθάκι που βλέπουμε στις φωτογραφίες, είναι ταυτόχρονα ένας αιώνιος νεανίας, που διατηρεί αστείρευτο το χιούμορ του κι άσβεστο το πάθος του για τις γυναίκες, τον έρωτα, τη φύση, την τέχνη.
«Η τέχνη είναι σαν το σεξ: όταν την κάνεις, τίποτε άλλο δεν έχει σημασία», λέει ο JB (όπως υπογράφει στα μηνύματα που κατά καιρούς ανταλλάσουμε). «Όταν ένας συγγραφέας βρίσκεται μακριά από το γραφείο του, μπορεί να τον απασχολούν βαθύτατα οι κοινωνικές, πολιτικές, ηθικές πτυχές του θέματος για το οποίο γράφει. Ωστόσο, μόλις καθίσει πάλι εκεί, όλοι αυτοί οι προβληματισμοί εξανεμίζονται και μοναδικό του μέλημα είναι να συντάξει μια πρόταση με προσεκτικά διαλεγμένες λέξεις, κι ύστερα μια παράγραφο, κι ύστερα μια σελίδα, κι ύστερα ένα κεφάλαιο, μέχρις ότου ολοκληρώσει το βιβλίο του».
Σχετικά με την Μπλε κιθάρα, το πιο πρόσφατο και πιο απολαυστικό ως τώρα μυθιστόρημα του, είναι ίσως διαφωτιστικό αυτό που είχε κάποτε πει: «Το γεγονός ότι στα νιάτα μου επιχείρησα να γίνω ζωγράφος, με δίδαξε να κοιτάζω τον κόσμο γύρω μου με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο – να παρατηρώ με ιδιάζουσα προσοχή τα πράγματα, το σχήμα, το χρώμα τους, τις μορφές που παίρνουν μέσα στο χώρο. Έχεις όλον αυτό το χώρο κι έχεις και μια μορφή: πώς την αξιοποιείς; Κατά κάποιο τρόπο αυτό είναι όλες οι τέχνες. Η προσπάθεια να ανακαλύψουμε ένα χώρο για τα πλάσματά μας ή τις επινοήσεις μας σε αυτό τον ασυνάρτητο κόσμο στον οποίο έχουμε βρεθεί».
Όπως μου έγραφε πριν από μερικούς μήνες, ο επόμενος συγγραφικός στόχος του Τζων Μπάνβιλ (γιατί ας μην ξεχνάμε και το άλτερ έγκο του, τον συγγραφέα αστυνομικών ιστοριών Μπέντζαμιν Μπλακ) είναι να συνεχίσει Το πορτρέτο μιας κυρίας από το σημείο που το άφησε ο Χένρι Τζέιμς. «Πάντα πίστευα ότι αυτό το εκπληκτικό μυθιστόρημα ήταν ημιτελές και με τη γνωστή μου αλαζονεία, σκοπεύω να το τελειώσω εγώ».
Με ένα ίχνος μπανβιλικής «αλαζονείας» θα έλεγα κι εγώ, ότι ο παιδεμός και η μακρόχρονη τριβή με την υπέροχη πρόζα του, έχουν στεριώσει μέσα μου την ψευδαίσθηση ότι έχω πια πετύχει τον ακριβή τόνο και τη χροιά της ελληνικής του φωνής.
Τόνια Κοβαλένκο
